Ustawa o Trybunale Konstytucyjnym K 39/16
Data: 5 VIII 2016 godz.: 10.41
11 sierpnia 2016 r. o godz. 11:00 Trybunał Konstytucyjny w pełnym składzie publicznie ogłosi wyrok wydany na posiedzeniu niejawnym dotyczący połączonych wniosków Grup posłów na Sejm i Rzecznika Praw Obywatelskich w sprawie ustawy o Trybunale Konstytucyjnym.
Trybunał Konstytucyjny ogłosi wyrok w sprawie zgodności:
I. (wniosek grupy posłów na Sejm RP) ustawy z dnia 22 lipca 2016 roku o Trybunale Konstytucyjnym z art. 2 w związku z art. 118 ust. 1 i 3, art. 119 ust. 1 i 2, art. 173 w związku z art. 10, art. 195 ust. 1 oraz preambułą konstytucji albo o zbadanie zgodności:
a) art. 6 ust. 7 powyższej ustawy z art. 194 ust. 1 konstytucji,
b) art. 26 ust. 1 pkt 1 lit. g powyższej ustawy z art. 2 i art. 195 ust. 1 konstytucji,
c) art. 33 ust. 5 powyższej ustawy w zakresie, w jakim zobowiązuje Krajową Radę Sądownictwa do wykazywania, na podstawie art. 191 ust. 2 konstytucji, że kwestionowana ustawa lub inny akt normatywny dotyczy spraw objętych jej zakresem działania, z art. 191 ust. 1 pkt 2 i ust. 2 w związku z art. 186 ust. 2 konstytucji,
d) art. 38 ust. 3-6 powyższej ustawy z art. 2 i art. 173 w związku z preambułą konstytucji oraz art. 10 i art. 45 ust. 1 konstytucji,
e) art. 61 ust. 1-3 powyższej ustawy z art. 2, art. 32 ust. 1, art. 173 w związku z preambułą konstytucji, art. 10 i art. 45 ust. 1 konstytucji,
f) art. 68 ust. 5-7 powyższej ustawy z art. 2, art. 173 w związku z art. 10, art. 190 ust. 5, art. 195 ust. 1 w związku z art. 45 ust. 1 oraz preambułą konstytucji,
g) art. 72 ust. 1 pkt 6 powyższej ustawy w zakresie, w jakim nakazuje zawarcie w wyroku informacji o wyniku głosowania sędziów Trybunału, rozumianego jako głosowanie sędziów w toku narady sędziowskiej przed wydaniem wyroku, z art. 2 i art. 195 ust. 1 konstytucji,
h) art. 80 ust. 4 ustawy powołanej w punkcie 1 w zakresie, w jakim stwarza podstawy do rozpatrzenia innego niż niezwłoczne uwzględnienie przez Prezesa Rady Ministrów wniosku Prezesa Trybunału Konstytucyjnego, o którym mowa w art. 80 ust. 4 ustawy powołanej w punkcie 1, z art. 190 ust. 2 konstytucji,
i) art. 83 ust. 1, art. 85, art. 86 i art. 87 powyższej ustawy z art. 2, art. 45 ust. 1, art. 173 w związku z art. 10 oraz preambułą konstytucji,
j) art. 83 ust. 2 powyższej ustawy z wynikającą z preambuły konstytucji zasadą sprawności działania instytucji publicznych, a także z art. 2 oraz art. 173 w związku z art. 10 konstytucji,
k) art. 84 powyższej ustawy z wynikającą z preambuły konstytucji zasadą rzetelności i sprawności działania instytucji publicznych, z art. 2, art. 173 w związku z art. 10, a także z art. 191 ust. 1 pkt 1-5 oraz art. 195 ust. 1 i art. 45 ust. 1 konstytucji,
l) art. 89 powyższej ustawy z art. 2, art. 7, art. 10, art. 173 oraz art. 190 ust. 1 i 2 konstytucji,
ł) art. 90 powyższej ustawy z art. 2, art. 7, art. 10, art. 173 oraz art. 194 ust. 1 konstytucji,
m) art. 92 powyższej ustawy z art. 2 konstytucji;
II. (wniosek grupy posłów na Sejm RP)
a) art. 6 ust. 5 w związku z art. 6 ust. 7 ustawy z dnia 22 lipca 2016 roku o Trybunale Konstytucyjnym z art. 45 ust. 1, art. 194 ust. 1 konstytucji oraz art. 6 ust. 1 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzonej dnia 4 listopada 1950 roku w Rzymie,
b) art. 6 ust. 7 oraz art. 90 powyższej ustawy z art. 2, art. 10 oraz art. 173 konstytucji,
c) art. 16 ust. 1 powyższej ustawy z art. 2 oraz art. 10 konstytucji,
d) art. 26 ust. 1 lit. e powyższej ustawy z art. 2 konstytucji,
e) art. 26 ust. 2 powyższej ustawy z art. 2 konstytucji,
f) art. 26 ust. 3 w związku z art. 38 ust. 3 powyższej ustawy z art. 2 konstytucji,
g) art. 30 ust. 5 w związku z art. 61 ust. 1 powyższej ustawy z art. 2, art. 10 oraz art. 173 konstytucji,
h) art. 61 ust. 1 powyższej ustawy z art. 2 i art. 45 ust. 1 konstytucji,
i) art. 68 ust. 5-7 powyższej ustawy z art. 2 i art. 45 ust. 1 konstytucji oraz art. 6 ust. 1 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności,
j) art. 83, art. 84 oraz art. 85 powyższej ustawy z art. 2, art. 45 ust. 1 oraz art. 191 ust. 1 pkt 1-5 konstytucji,
k) art. 89 powyższej ustawy z art. 190 ust. 2 konstytucji;
III. (wniosek Rzecznika Praw Obywatelskich)
a) ustawy z dnia 22 lipca 2016 roku o Trybunale Konstytucyjnym z art. 2, art. 7, art. 112 oraz art. 119 ust. 1 konstytucji,
b) art. 16 ust. 1 powyższej ustawy, w części obejmującej słowo „trzech”, z art. 2, art. 10, art. 173, art. 194 ust. 2 oraz art. 195 ust. 1 konstytucji,
c) art. 38 ust. 3, 4 i 5 powyższej ustawy z art. 2, art. 10 oraz art. 173 konstytucji w związku z wynikającą z preambuły konstytucji zasadą sprawności działania instytucji publicznych,
d) art. 61 ust. 6 powyższej ustawy, w części obejmującej słowa „chyba, że z przepisów ustawy wynika obowiązek uczestnictwa w rozprawie”, z art. 10, art. 45 ust. 1 i art. 173 konstytucji w związku z wynikającą z preambuły konstytucji zasadą sprawności działania instytucji publicznych,
e) art. 68 ust. 5-7 powyższej ustawy z art. 2, art. 45 ust. 1, art. 173 konstytucji oraz art. 190 ust. 5 konstytucji w związku z wynikającą z preambuły konstytucji zasadą sprawności działania instytucji publicznych,
f) art. 80 ust. 4 zdanie pierwsze powyższej ustawy z art. 10 i art. 190 ust. 2 w związku z art. 190 ust. 1 konstytucji w związku z wynikającą z preambuły konstytucji zasadą sprawności działania instytucji publicznych,
g) art. 83 ust. 1 powyższej ustawy z art. 2 i art. 45 ust. 1 konstytucji w związku z wynikającą z preambuły konstytucji zasadą sprawności działania instytucji publicznych,
h) art. 83 ust. 2 powyższej ustawy z art. 2 oraz art. 173 konstytucji w związku z art. 10 i art. 45 ust. 1 konstytucji,
i) art. 84 powyższej ustawy z art. 2 konstytucji, art. 10, art. 45 ust. 1 i art. 173 konstytucji w związku z wynikającą z preambuły konstytucji zasadą sprawności działania instytucji publicznych,
j) art. 89 powyższej ustawy z art. 7, art. 173 w związku z art. 10 oraz art. 190 ust. 2 zdanie pierwsze w związku z art. 190 ust. 1 konstytucji,
k) art. 90 powyższej ustawy z art. 2, art. 173 oraz art. 194 ust. 1 konstytucji,
l) art. 92 powyższej ustawy z zasadą poprawnej legislacji wynikającą z art. 2 konstytucji.
Ad. I. (wniosek grupy posłów na Sejm RP)
Zdaniem Grupy Posłów na Sejm ustawa z 22 lipca 2016 r. o Trybunale Konstytucyjnym (dalej: ustawa o TK) została przyjęta przez Sejm RP w procedurze nieznanej konstytucji i Regulaminowi Sejmu RP. Projekt ustawy o TK stał się bowiem, w Sejmie RP, przedmiotem czterech czytań co narusza zarówno art. 118 ust. 1 konstytucji, określający zasady wnoszenia inicjatywy ustawodawczej, jak i art. 119 ust. 1 konstytucji określający jako nadrzędną regułę procesu legislacyjnego zasadę trzech czytań. Ponadto uzasadnienie projektu ustawy o TK nie przedstawia skutków finansowych wykonania ustawy przez co narusza art. 118 ust. 3 konstytucji. W ocenie wnioskodawcy, w toku prac legislacyjnych nad kwestionowaną ustawą nie dopełniono również postanowień art. 119 ust. 2 konstytucji i wynikającego z niego prawa posłów do zgłoszenia i rozpatrzenia poprawek poselskich.
Art. 6 ust. 7 kwestionowanej ustawy mówiący, że sędzia po złożeniu ślubowania stawia się w Trybunale w celu podjęcia obowiązków, a prezes TK przydziela mu sprawy i stwarza warunki umożliwiające wypełnianie obowiązków sędziego, w ocenie wnioskodawcy narusza konstytucję . Regulacja ta bowiem może wskazywać, że to złożenie ślubowania wobec Prezydenta RP stanowi czynność warunkującą rozpoczęcie realizacji obowiązków sędziego TK.
W ocenie wnioskodawcy art. 26 ust. 1 pkt 1 lit. g ustawy o TK narusza konstytucyjną zasadę niezawisłości sędziów TK. O możliwości rozpoznania sprawy w pełnym składzie z wnioskiem mogą wystąpić dowolni sędziowie TK, także spoza składu wyznaczonego do rozstrzygnięcia sprawy, nie muszą oni uzasadniać swego wniosku szczególną zawiłością sprawy. Narusza to konstytucyjne zasady niezawisłości sędziowskiej i niezależności składu orzekającego w sprawie oraz zasadę państwa prawnego.
Art. 33 ust. 5 kwestionowanej ustawy w zakresie, w jakim zobowiązuje Krajową Radę Sądownictwa do wskazywania, na podstawie art. 191 ust. 2 konstytucji, że kwestionowana ustawa lub inny akt normatywny dotyczy spraw objętych jej zakresem działania jest sprzeczny z art. 191 ust. 1 pkt 2 i ust. 2 w zw. z art. 186 ust. 2 konstytucji.
Art. 38 ust. 3-6 ustawy o TK są, zdaniem wnioskodawcy, niezgodne z konstytucją przez to, że naruszają zasadę niezależności władzy sądowniczej i jej odrębności od władzy ustawodawczej, bowiem ustalanie tempa rozpatrywania poszczególnych spraw, w tym wyznaczanie terminów rozpraw i posiedzeń niejawnych, wiąże się ściśle z warunkami orzekania przez Trybunał. Ponadto podporządkowanie działalności TK zasadzie rozpoznawania skarg i wniosków według kolejności ich wpływu narusza zasadę efektywności.
Wyznaczenie, w art. 61 ust. 1 ustawy o TK, trzydziestodniowego terminu oczekiwania na rozprawę, po otrzymaniu zawiadomienia o jej terminie, prowadzi zdaniem wnioskodawcy do nadmiernej przewlekłości postępowania w sprawie kontroli konstytucyjności prawa. Przepisy art. 61 ust. 2 i 3 przewidujące wyjątki od tej zasady, również są sprzeczne z konstytucją. Uniemożliwiają bowiem organowi konstytucyjnemu, którym jest Trybunał Konstytucyjny, rzetelne i sprawne działanie oraz ingerując w jego niezależność i odrębność od pozostałych władz, naruszają zasady państwa prawnego.
Wnioskodawca wskazuje, że regulacja zawarta w art. 68 ust. 5-7 ustawy o TK narusza podstawowe standardy demokratycznego państwa prawnego przewidując m. in. instytucję sprzeciwu czterech sędziów TK wobec proponowanego rozstrzygnięcia TK, co skutkuje odroczeniem narady na okres 3 miesięcy. Stanowi to wyraz nadmiernej ingerencji ustawodawcy w zasady prowadzenia narad przez skład orzekający Trybunału, co jest niezgodne z konstytucją.
Przewidziany w art. 72 ust. 1 pkt 6 ustawy o TK obowiązek ujawnienia w treści orzeczenia wyników głosowania sędziów, w ocenie wnioskodawcy godzi w tajemnicę narady sędziowskiej stanowiącą jedną z gwarancji niezawisłości sędziowskiej. Tym samym przepis ten w zakresie, w jakim nakazuje zawarcie w wyroku informacji o wyniku głosowania sędziów Trybunału, rozumianego jako głosowanie sędziów w toku narady sędziowskiej przed wydaniem wyroku, jest niezgodny z podstawowymi standardami systemu wymiaru sprawiedliwości w demokratycznym państwie prawnym oraz zasadą niezawisłości sędziów.
Rozwiązanie przyjęte w art. 80 ust. 4 kwestionowanej ustawy budzi wątpliwości konstytucyjne w zakresie, w jakim może prowadzić do powierzenia Prezesowi Rady Ministrów kompetencji do weryfikowania wniosku Prezesa TK o ogłoszenie wyroków i postanowień, i tym samym opóźniania ich publikacji. Regulacja ta narusza art. 190 ust. 2 konstytucji – podkreśla wnioskodawca.
Zawarta w art. 83 ust. 1, art, 85, art. 86, art. 87 ustawy o TK regulacja przejściowa została w ocenie wnioskodawcy sformułowana wadliwie z punktu widzenia konstytucyjnych zasad prawidłowej legislacji, rzetelności i sprawności działania instytucji publicznych. Nadaje ona bowiem pierwszeństwo zasadzie bezpośredniego obowiązywania nowego prawa, ze szkodą dla praw i wolności jednostki. Konsekwencją wejścia w życie tak sformułowanych przepisów przejściowych będzie konieczność ponownego wyznaczenia składu orzekającego w sprawach, które zostały wszczęte pod rządami obowiązujących dotychczas przepisów ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, w tym w sprawach, które są gotowe do rozpoznania na rozprawie, a także w sprawach, w których po zamknięciu rozprawy nie nastąpiło jeszcze publiczne ogłoszenie orzeczenia.
Regulacja art. 83 ust. 2 stanowi zdaniem wnioskodawcy ingerencję w gwarantowaną konstytucyjnie niezależność Trybunału Konstytucyjnego w zakresie ustalania porządku rozpatrywania spraw, polegającą na ograniczeniu możliwości dokonywania przez Trybunał zmian w kolejności wyrokowania. Wymusza również nieuzasadniony pośpiech w ramach działalności orzeczniczej TK, co zagraża rzetelności jego funkcjonowania, przez co jest sprzeczna m. in. z wynikającą z preambuły konstytucji zasadą rzetelności i sprawności działania instytucji publicznych.
Art. 84 ustawy o TK stanowi niedozwoloną w świetle konstytucyjnych standardów niezależności Trybunału Konstytucyjnego i niezawisłości sędziów ingerencję ustawodawcy w działalność orzeczniczą Trybunału Konstytucyjnego. Przepis ten narusza w ocenie wnioskodawcy konstytucyjne zasady pewności prawa i zaufania obywatela do państwa oraz prawidłowej legislacji, nakazuje bowiem stosować nowo ustanawiane wymogi do wniosków prawidłowo wniesionych pod rządami poprzednio obowiązujących przepisów.
Art. 89 ustawy o TK mówiący o ogłaszaniu rozstrzygnięć Trybunału wydanych przed 20 lipca 2016 r., w ocenie wnioskodawcy jest sprzeczny zarówno z zasadą demokratycznego państwa prawnego, zasadą legalizmu, zgodnie z którą organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa, jak i zasadą podziału władzy.
W myśl art. 90 ustawy o TK sędziów Trybunału, którzy złożyli ślubowanie wobec Prezydenta RP, a do dnia wejścia w życie niniejszej ustawy nie podjęli obowiązków sędziego, z dniem jej wejścia w życie prezes Trybunału włącza do składów orzekających i przydziela im sprawy. Nałożenie przez ustawodawcę na Prezesa TK takiego obowiązku oznacza, zdaniem wnioskodawcy, zobowiązanie do działania z naruszeniem prawa, wbrew konstytucyjnym zasadom legalizmu i praworządności.
Zgodnie z art. 92 kwestionowana ustawa wchodzi w życie po upływie 14 dni od ogłoszenia. Okres vacatio legis ze względu na zakres wprowadzanych zmian oraz fakt, że ustawa stanowi nową regulację i zastępuje obowiązującą dotychczas ustawę o TK z 2015 r. należy uznać za stanowczo zbyt krótki z punktu widzenia standardów demokratycznego państwa prawnego.
Ad. II. (wniosek grupy posłów na Sejm RP)
Zdaniem wnioskodawcy art. 6 ust. 5 w związku z art. 6 ust. 7 ustawy z 22 lipca 2016 r. o Trybunale Konstytucyjnym (dalej: ustawa o TK) nakazuje złożenie przez sędziego TK ślubowania wobec Prezydenta RP, zaś zgodnie z ust. 7 tego artykułu złożenie ślubowania warunkuje podjęcie czynności przez sędziego w Trybunale. Oznacza to, że brak zaprzysiężenia sędziego TK uniemożliwi rozpoczęcie wykonywania przez niego zadań. Tym samym, Prezydent RP staje się współuczestnikiem procesu wybierania składu Trybunału co jest niezgodne z konstytucją oraz art. 6 ust. 1 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności – podkreśla wnioskodawca.
Art. 6 ust. 7 i art. 90 ustawy o TK ingerują zdaniem wnioskodawcy w kwestie organizacyjne Trybunału, które należą do jego wyłącznej kompetencji. Przyznawanie organom spoza Trybunału możliwości ingerowania w działania TK stanowi nieuzasadnione rozszerzenie ich kompetencji. Regulacja ta nie gwarantuje politycznie neutralnego, niezależnego od władzy wykonawczej realizowania zadań Trybunału, co pozostaje w sprzeczności z konstytucyjnymi zasadami zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa oraz praworządności.
Zgodnie z art. 16 ust. 1 ustawy o TK Prezesa i Wiceprezesa Trybunału powołuje Prezydent RP, spośród co najmniej trzech kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów TK. Proponowane rozwiązanie zdaniem wnioskodawcy powoduje nieuzasadnione rozszerzenie kompetencji Prezydenta RP w zakresie wyboru Prezesa i Wiceprezesa TK, co przeczy konstytucyjnej zasadzie praworządności.
Wśród kwestii, które będą poddane do rozpoznania pełnemu składowi TK jest m. in. orzekanie o zgodności z konstytucją ustawy o Trybunale Konstytucyjnym (art. 26 ust. 1 lit. e ustawy o TK). Jak wskazuje wnioskodawca, rozwiązanie takie jest niezgodne z konstytucyjną zasadą demokratycznego państwa prawnego. Ustawa o Trybunale Konstytucyjnym jest aktem normatywnym, takim jak inne akty, np. regulujące zasady działania sadów powszechnych, sądów administracyjnych czy samorządów terytorialnych, których zgodność z konstytucją TK będzie rozpatrywał w składzie pięciu sędziów.
W artykule 26 ust. 2 ustawy o TK ustawodawca określił minimalną liczbę sędziów (11 sędziów), która będzie stanowiła pełny skład orzeczniczy TK. Przepis ten w ocenie wnioskodawcy jest niezgodny z konstytucyjnymi zasadami zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa oraz proporcjonalności.
Art. 26 ust. 3 w związku z art. 38 ust. 3 ustawy o TK ustalający wyznaczanie rozpraw według kolejności wpływu spraw do TK nie spełnia zdaniem wnioskodawcy wymogów racjonalności i funkcjonalności oraz nie uwzględnia stopnia złożoności i zawiłości spraw wniesionych przed Trybunał.
Art. 30 ust. 5 ustawy o TK wpływa negatywnie zdaniem wnioskodawcy na funkcjonowanie Trybunału, bowiem w przypadku niestawiennictwa Prokuratora Generalnego lub jego zastępcy na rozprawie w pełnym składzie, Trybunał zobowiązany jest rozprawę odroczyć. Takie rozwiązanie jest sprzeczne z konstytucyjną zasadą demokratycznego państwa prawnego.
Art. 61 ust. 1 wskazuje, że rozprawa nie może odbyć się wcześniej niż po upływie 30 dni od doręczenia zawiadomienia o jej terminie. Ujednolicenie przez ustawodawcę terminu w jakim, od doręczenia zawiadomienia, musi odbyć się rozprawa, jest sprzeczne z zasadą proporcjonalności określoną w art. 2 konstytucji – podkreśla wnioskodawca.
Art. 68 ust. 5, ust. 6 i ust. 7 ustawy o TK wprowadza w ocenie wnioskodawcy regulację, której zastosowanie zależy wyłącznie od dowolnego uznania przez co najmniej czterech sędziów, że rozstrzygane zagadnienie ma szczególnie doniosły charakter, w sytuacji gdy sędziowie ci nie będą zgadzać się z kierunkiem rozstrzygnięcia. Narusza to art. 2 i art. 45 ust. 1 konstytucji oraz art. 6 ust. 1 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności. W ocenie wnioskodawcy, decyzja w zakresie ewentualnego zaistnienia szczególnie doniosłego zagadnienia na gruncie rozpatrywanej przez Trybunał sprawy oraz konieczności przełożenia narady powinna być podejmowana przez cały orzekający w sprawie skład sędziów poprzez głosowanie.
W ocenie wnioskodawcy art. 83, art. 84 oraz art. 85 ustawy o TK w sposób nieuzasadniony i sprzeczny z zasadą demokratycznego państwa prawnego naruszają zakaz retroakcji zapewniający m. in. ochronę praw nabytych i bezpieczeństwo prawne. Przepisy te są również niezgodne z art. 45 ust. 1 konstytucji, ponieważ nie gwarantują wnioskodawcy rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki.
Art. 89 ustawy o TK jest zdaniem wnioskodawcy niezgodny z art. 190 ust. 2 konstytucji, mówiącym o niezwłocznym ogłoszeniu orzeczenia Trybunału w organie urzędowym. Jak wskazuje wnioskodawca, to nie ustawodawca ma decydować, które orzeczenia TK mają być publikowane.
Ad. III. (wniosek Rzecznika Praw Obywatelskich)
Zdaniem Rzecznika Praw Obywatelskich tempo prac legislacyjnych nad ustawą z 22 lipca 2016 r. o Trybunale Konstytucyjnym (dalej: ustawa o TK) było sprzeczne z wyraźną intencją ustrojodawcy wyrażoną w art. 123 ust. 1 konstytucji czy też zasadą dialogu społecznego wynikającą z preambuły do konstytucji. Ponadto szybkość postępowania ustawodawczego w tym przypadku przełożyła się na to, że projekt ustawy nie został poddany odpowiedniej merytorycznej analizie. Świadczy o tym sposób, w jaki zostały potraktowane krytyczne uwagi do projektu zgłoszone przez uprawnione podmioty. Rzecznik również wskazuje, że kwestionowana ustawa została uchwalona z naruszeniem porządku obrad Sejmu RP.
Rozwiązanie ustawowe przyjęte w art. 16 ust. 1 ustawy o TK arbitralnie wyznaczające liczbę trzech kandydatów na stanowiska Prezesa i Wiceprezesa Trybunału naruszają zdaniem wnioskodawcy między innymi konstytucyjne gwarancje niezależności i odrębności Trybunału, zawarte w art. 173 konstytucji, a także gwarancje niezawisłości sędziów w sprawowaniu swojego urzędu, przesuwając ciężar decyzji o wyborze Prezesa i Wiceprezesa TK w ręce Prezydenta RP.
Art. 38 ust. 3 oraz art. 38 ust. 4 i ust. 5 ustawy o TK, określające wyjątki od zasady są zdaniem Rzecznika dysfunkcjonalne i arbitralne, a ponadto niedopuszczalne w świetle zasady niezależności Trybunału i jego odrębności od innych władz. Przepisy te są niezgodne z konstytucyjną zasadą sprawności działania instytucji publicznych uniemożliwiając Trybunałowi Konstytucyjnemu, rzetelne i sprawne działanie. Ponadto ingerując w jego niezależność i odrębność od pozostałych władz, naruszają zasadę państwa prawnego.
W opinii Rzecznika Praw Obywatelskich art. 61 ust. 6 ustawy o TK narusza m. in. art. 173 konstytucji, stanowiący zakaz nadawania innym segmentom władzy kompetencji będących wkroczeniem w odrębność i niezależność Trybunału Konstytucyjnego, które uniemożliwi realizację jego konstytucyjnych powinności.
Art. 68 ust. 5-7 ustawy o TK wprowadza zdaniem wnioskodawcy mechanizm prawny, który może doprowadzić do pozbawienia obywateli prawa do sądu, w szczególności w sprawach wniesionych przez sądy pytań prawnych. Rzecznik podkreśla, że ustawodawca przyznaje kompetencję wyrażenia sprzeciwu relatywnie małej grupie sędziów Trybunału, tj. stanowiącej mniej niż 1/3 składu. Zastosowanie wskazanych rozwiązań prowadzi zdaniem wnioskodawcy do osłabienia zdolności TK do prawidłowego działania.
Art. 80 ust. 4 zd. 1 ustawy o TK jest w ocenie wnioskodawcy niezgodny m. in. z art. 10 konstytucji. Kwestionowany przepis wprowadza szczególny rodzaj uzależnienia Trybunału Konstytucyjnego od jednego z segmentów egzekutywy, co jest konstytucyjnie niedopuszczalne. Swoista kontrasygnata Prezesa Rady Ministrów względem ostatecznych orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego jest zatem nie do pogodzenia z przepisami konstytucji – podkreśla Rzecznik.
Wprowadzany w art. 83 ust. 1 ustawy o TK nakaz stosowania ustawy nowej do wszystkich spraw zawisłych przed Trybunałem zmienia zdaniem Rzecznika reguły postępowania w taki sposób, że spowoduje to znaczące spowolnienie i wydłużenie rozpoznawania spraw. Natomiast ust. 2 tego przepisu uniemożliwia rzetelne i sprawne działanie oraz ingerując w niezależność i odrębność TK od pozostałych władz, narusza zasady państwa prawnego.
Wnioskodawca wskazuje, że żaden przepis konstytucyjny nie upoważnia organu władzy, w tym władzy ustawodawczej, do kwestionowania bądź oceniania prawidłowości i legalności stosowania przez Trybunał przepisów ustawy w procesie orzekania. Takie brzmienie art. 89 ustawy o TK narusza zatem art. 7 konstytucji, który stanowi, że organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa.
Art. 90 ustawy poprzez uznanie, iż do orzekania w Trybunale powinni zostać dopuszczeni sędziowie, od których Prezydent RP odebrał ślubowanie, prowadzi do nadmiernej ingerencji w działalność Trybunału. Art. 6 ust. 7 nakłada na prezesa Trybunału Konstytucyjnego pewne obowiązki, powodując wkroczenie przez Prezydenta RP nie tylko w uprawnienia Sejmu co do wyboru sędziów konstytucyjnych, ale także w niezależność samego Trybunału. W konsekwencji art. 90 ustawy o TK jest zdaniem Rzecznika niezgodny także z art. 173 konstytucji stanowiącym, że sądy i Trybunały są władzą odrębną i niezależną od innych władz, w związku z art. 10 konstytucji, odnoszącym się do zasady podziału i równoważenia władz.
Ustawodawca w art. 92 ustawy o TK przyjął czternastodniowy okres vacatio legis. Rzecznik podkreśla, że przyjmowane przez ustawodawcę nowe unormowania nie mogą zaskakiwać ich adresatów, którzy powinni mieć czas na dostosowanie się do zmienionych regulacji i spokojne podjęcie decyzji co do dalszego postępowania. Nowa ustawa o Trybunale Konstytucyjnym jest ustawą o charakterze ustrojowym, regulującą funkcjonowanie centralnego organu konstytucyjnego państwa, sądu konstytucyjnego, do którego zadań należy orzekanie o zgodności przepisów prawa z konstytucją. Dlatego czternastodniowy okres vacatio legis w odniesieniu do ustawy o TK jest okresem zbyt krótkim – podkreśla wnioskodawca.
Przewodniczący składu orzekającego: prezes TK Andrzej Rzepliński, sprawozdawca- sędzia TK Andrzej Wróbel.