Trybunał Konstytucyjny

Adres: 00-918 Warszawa, al. Szucha 12 a
prasainfo@trybunal.gov.pl tel: +22 657-45-15

Biuletyn Informacji Publicznej
Transmisja

Stosowanie wobec tej samej osoby, za ten sam czyn, odpowiedzialności za przestępstwo i za wykroczenie K 45/14

Data: 1 XII 2016 godz.: 16.08

Zakwestionowany art. 10 § 1 kodeksu wykroczeń nie prowadzi w praktyce sądowej do naruszenia zasady ne bis in idem (zakazu podwójnego karania tej samej osoby za ten sam czyn), jeżeli sądy stosują go tylko w sytuacji oskarżenia albo sądzenia za przestępstwo lub wykroczenie, prawomocnie już wcześniej osądzone, o ile nie jest ono związane z identycznymi faktami albo istotnie takimi samymi – stwierdził Trybunał Konstytucyjny.

1 grudnia 2016 r. o godz. 9:00 Trybunał Konstytucyjny rozpoznał wniosek Rzecznika Praw Obywatelskich dotyczący stosowania wobec tej samej osoby, za ten sam czyn, odpowiedzialności za przestępstwo i za wykroczenie.

Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 10 § 1 ustawy z 20 maja 1971 r. – Kodeks wykroczeń jest zgodny z art. 2 oraz art. 45 ust. 1 konstytucji, a także z art. 4 ust. 1 Protokołu nr 7 do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzonego 22 listopada 1984 r. w Strasburgu oraz art. 14 ust. 7 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych, otwartego do podpisu w Nowym Jorku 19 grudnia 1966 r.

Orzeczenie zapadło jednogłośnie.

 Kontrolowany przepis reguluje zbieg przepisów dwóch ustaw: kodeksu wykroczeń (dalej: k.w.) i kodeksu karnego (dalej: k.k.), a więc taki stan rzeczy, w którym czyn tej samej osoby wyczerpuje znamiona zarazem wykroczenia i przestępstwa.

Art. 10 § 1 k.w. nie prowadzi w praktyce sądowej do naruszenia zasady ne bis in idem (zakazu podwójnego karania tej samej osoby za ten sam czyn), jeżeli sądy stosują go tylko w sytuacji oskarżenia albo sądzenia za przestępstwo lub wykroczenie, prawomocnie już wcześniej osądzone, o ile nie jest ono związane z identycznymi faktami albo istotnie takimi samymi.

Cechą konstrukcji idealnego zbiegu przestępstwa i wykroczenia jest to, że jeden czyn kryminalny dzieli się na przestępstwo i wykroczenie. Zasada ne bis in idem zakazuje prowadzenia sprawy i karania tej samej osoby dwa razy za to samo. Tego zakazu nie narusza wniesienie osobnego aktu oskarżenia o przestępstwo i wniosku o ukaranie za wykroczenie, sądzenie oraz karanie za różne fragmenty czynu sprzecznego z prawem karnym, jak ma to miejsce w sytuacji idealnego zbiegu przestępstwa i wykroczenia. Dobrym przykładem tego może być czyn polegający na zakłócaniu krzykiem spokoju w miejscu publicznym (wykroczenie) i jednocześnie na nawoływaniu do popełnienia zbrodni (przestępstwo).

Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że wnioskodawca i uczestnicy postępowania w niniejszej sprawie nie zwrócili należytej uwagi na dyrektywy wykładni systemowej pionowej, które nakazują tak interpretować przepisy prawne, aby uzyskane normy prawne były zgodne z treścią norm aktów hierarchicznie wyższych.

Z orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka wynika, że w pewnych sytuacjach ponowne skazanie czy prowadzenie postępowania karnego za określone zachowania nie prowadzi do naruszenia zasady ne bis in idem wyrażonej w art. 4 ust. 1 Protokołu nr 7 do Konwencji.

Przewodniczącym składu orzekającego był wiceprezes TK Stanisław Biernat, sprawozdawcą był prezes TK Andrzej Rzepliński.