Zawieszenie biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego poprzez wszczęcie postępowania w sprawie o przestępstwo albo wykroczenie skarbowe K 31/14
Podmiot inicjujący postępowanie: Rzecznik Praw Obywatelskich
Data: 3 I 2017 godz.: 13.37
10 stycznia 2017 r. o godz. 9:00 Trybunał Konstytucyjny rozpozna wniosek Rzecznika Praw Obywatelskich dotyczący biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego.
Trybunał Konstytucyjny orzeknie w sprawie zgodności:
1) art. 114a ustawy z dnia 10 września 1999 roku – Kodeks karny skarbowy z art. 2 i art. 45 ust. 1 konstytucji;
2) art. 70 § 6 pkt 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku – Ordynacja podatkowa, w zakresie, w jakim przewiduje, że bieg terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu, z dniem wszczęcia postępowania w sprawie, a nie przeciwko osobie z art. 2 konstytucji.
W ocenie Rzecznika Praw Obywatelskich art. 114a kodeksu karnego skarbowego narusza konstytucyjną zasadę zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa. Przepis ten, zdaniem wnioskodawcy, wykorzystywany jest przez Państwo w stosunku do jednostki w sposób instrumentalny, gdyż pozwala na dochodzenie przedawnionych zobowiązań podatkowych. Wskutek zawieszenia biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego nie ulega ono wygaśnięciu z upływem 5 - letniego terminu przedawnienia liczonego od końca roku kalendarzowego, w którym powstał obowiązek podatkowy, lecz istnieje nadal i może być egzekwowane przez wierzyciela podatkowego.
Natomiast w świetle przepisów ordynacji podatkowej dotyczących przedawnienia podatnik ma prawo oczekiwać, że upływ terminu przedawnienia spowoduje wygaśnięcie ewentualnych nieuregulowanych zobowiązań podatkowych. Zawieszenie biegu terminu przedawnienia wydłuża ten termin o okres zawieszenia, a tym samym istotnie zmienia sytuację prawną i faktyczną podatnika. Zdaniem RPO powstaje wtedy stan niepewności, gdyż podatnik nie wie, czy jego zobowiązanie podatkowe wygasło. Jest to sprzeczne z zasadą ochrony zaufania obywatela do państwa i prawa.
Rzecznik ponadto wskazuje, że mechanizm przedawnienia uregulowany w art. 70 ordynacji podatkowej dotyczy zobowiązań podatkowych, a zatem odnosi się do sytuacji, w której wysokość i termin płatności podatku są podatnikowi znane. Tymczasem kwestionowana regulacja sprawia, że podatnik nie wie, po upływie jakiego terminu zobowiązania te mogą być egzekwowane. Postępowanie karne jest zawieszone, a podatnik zostaje poinformowany jedynie o tym, że przedawnienie zobowiązania podatkowego nie następuje, gdyż jego bieg został zawieszony.
Zdaniem RPO ustawodawca powinien kształtować mechanizmy prawa podatkowego w taki sposób, aby wygaśnięcie zobowiązania podatkowego następowało w rozsądnym terminie. W sytuacji, gdy instytucja przedawnienia została wprowadzona do systemu prawnego, musi realizować stawiane jej zadania. Jednym z nich jest stabilizowanie stosunków społecznych poprzez wygaszanie z upływem czasu zadawnionych zobowiązań podatkowych co wynika z konstytucyjnej zasady bezpieczeństwa prawnego.
W ocenie Rzecznika decyzja o uznaniu osoby fizycznej za podejrzanego ma istotne znaczenie zarówno ze względu na prawidłowy bieg postępowania i skuteczność ścigania karnego, jak i z punktu widzenia zabezpieczenia interesów i praw osoby ściganej. Osoba ta uzyskuje bowiem informację o treści stawianych jej zarzutów, gdzie wskazuje się opis czynu, który jej się zarzuca, i jego kwalifikację prawną. Od tego momentu osoba ta wie, w stosunku do jakiego czynu może prowadzić swoją obronę. Określenie czynu zarzucanego podejrzanemu stwarza ponadto dla podejrzanego gwarancję, że postępowanie przeciwko niemu przebiegać będzie w wytyczonych w ten sposób granicach. Osoba mająca status podejrzanego uzyskuje z tego tytułu wiele uprawnień i gwarancji procesowych, wynikających z jej pozycji jako strony procesu karnego.
Tymczasem art. 70 § 6 pkt 1 ordynacji podatkowej nakłada na podatnika ciężar w postaci obowiązku trwania w niepewności co do terminu egzekucji jego zobowiązania, którego termin przedawnienia został zawieszony, ale nie zapewnia mu żadnych gwarancji procesowych. Wprowadza bowiem rozwiązanie silnie ingerujące w dobra i interesy jednostki, która nie jest jeszcze stroną postępowania karnego, a zatem pozbawiona jest gwarancji procesowych przysługujących podejrzanemu – podkreśla wnioskodawca.
W ocenie RPO, art. 70 § 6 pkt 1 ordynacji podatkowej w zakresie, w jakim przewiduje, że bieg terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu, z dniem wszczęcia postępowania w sprawie, a nie przeciwko osobie, jest niezgodny z wyrażoną w art. 2 konstytucji zasadą zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa.
Przewodniczącym składu orzekającego będzie sędzia TK Stanisław Rymar, sprawozdawcą będzie sędzia TK Piotr Tuleja.