Aplikacja notarialna U 2/15
Data: 16 II 2017 godz.: 11.57
Zgodny z prawem o notariacie jest przepis rozporządzenia, pozwalający aplikantowi notarialnemu, który z przyczyn usprawiedliwionych nie uczestniczył w odpowiedniej liczbie zajęć szkoleniowych, na uzupełnienie wymaganych obecności w okresie roku od upływu ustawowego terminu ukończenia aplikacji – stwierdził Trybunał Konstytucyjny.
16 lutego 2017 r. o godz. 10:00 Trybunał Konstytucyjny publicznie ogłosił orzeczenie wydane na posiedzeniu niejawnym dotyczące wniosku Krajowej Rady Notarialnej w sprawie aplikacji notarialnej.
Trybunał Konstytucyjny orzekł, że § 8 ust. 5 zdanie drugie rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 17 grudnia 2013 r. w sprawie organizacji i przebiegu aplikacji notarialnej jest zgodny z art. 72 § 1 zdanie pierwsze i art. 75 ustawy z 14 lutego 1991 r. – Prawo o notariacie.
Ponadto Trybunał Konstytucyjny postanowił umorzyć postępowanie w pozostałym zakresie.
Orzeczenie zapadło jednogłośnie.
Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że § 8 ust. 5 zdanie drugie rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie organizacji i przebiegu aplikacji notarialnej (dalej: rozporządzenie z 2013 r.), przewidując możliwość uzupełniania wymaganych obecności na zajęciach, w których aplikant notarialny nie brał udziału z usprawiedliwionych przyczyn, został wydany na podstawie upoważnienia ustawowego do określenia organizacji i przebiegu aplikacji notarialnej. Art. 75 prawa o notariacie upoważnia Ministra Sprawiedliwości do określenia m.in. trybu postępowania w związku z „brakiem możliwości pełnienia obowiązków aplikanta notarialnego”. Minister Sprawiedliwości uwzględnił także regulację, zgodnie z którą przesłanką skreślenia aplikanta z listy aplikantów notarialnych jest nieukończenie aplikacji w ustawowym terminie wyłącznie „bez usprawiedliwionej przyczyny” (art. 78a § 1 pkt 5 prawa o notariacie).
Zasadnicza część zarzutów Krajowej Rady Notarialnej koncentrowała się na próbie wykazania, że zaskarżony przepis rozporządzenia z 2013 r. nie uwzględnia wytycznej, nakazującej branie pod uwagę „ustawowego czasu trwania aplikacji”. Trybunał podzielił stanowisko Krajowej Rady Notarialnej, że określony w art. 72 § 1 zdanie pierwsze prawa o notariacie czas trwania aplikacji notarialnej (3 lata i 6 miesięcy) nie może podlegać w drodze rozporządzenia ani skróceniu, ani wydłużeniu. Nie można jednak zgodzić się z twierdzeniem, że przepis ten ustanawia termin sztywny w tym znaczeniu, iż aplikant, który zaczyna szkolenie zawodowe 1 stycznia określonego roku, musi je skończyć dokładnie trzy i pół roku później. „Ustawowy czas trwania aplikacji” to w istocie ramy czasowe (cykl szkoleniowy), w których powinno być prowadzone szkolenie zawodowe.
Przewidziana w zaskarżonym przepisie możliwość uzupełnienia wymaganych obecności na zajęciach nie powoduje wydłużenia ustawowego czasu trwania aplikacji ani – wbrew zarzutom Krajowej Rady Notarialnej – nie skutkuje automatycznie. Szkolenie zawodowe w każdym wypadku trwa łącznie 3 lata i 6 miesięcy. Na mocy zaskarżonego przepisu uzupełnione zostają obecności na zajęciach, które miały miejsce w czasie trwania aplikacji, a na których aplikant był nieobecny z przyczyn usprawiedliwionych. Uzupełnienie obecności w tym trybie nie polega na realizowaniu nowego programu szkoleniowego. Przyjmując zaskarżony § 8 ust. 5 zdanie drugie rozporządzenia z 2013 r. Minister Sprawiedliwości uwzględnił ustawowy czas trwania aplikacji.
TK wziął również pod uwagę, że w braku zaskarżonej regulacji nieobecności, których z usprawiedliwionych przyczyn aplikant dopuścił się przed końcem ustawowych ram szkolenia, nie mogłyby zostać uzupełnione. Przepisy dotyczące aplikacji notarialnej, w przeciwieństwie do regulacji normujących przebieg aplikacji adwokackiej i radcowskiej, nie przewidują możliwości powtarzania roku szkoleniowego przez aplikanta.
Przewodniczącym składu orzekającego był sędzia TK Leon Kieres, sprawozdawcą sędzia TK Piotr Pszczółkowski.