Prawo o zgromadzeniach Kp 1/17
Data: 13 III 2017 godz.: 9.22
16 marca 2017 r. o godz. 9:00 Trybunał Konstytucyjny rozpozna w pełnym składzie wniosek Prezydenta RP dotyczący prawa o zgromadzeniach.
Trybunał Konstytucyjny orzeknie w sprawie zgodności:
1) art. 1 pkt 4 ustawy z dnia 13 grudnia 2016 roku o zmianie ustawy – Prawo o zgromadzeniach, w zakresie, w jakim dodając do ustawy z dnia 24 lipca 2015 roku – Prawo o zgromadzeniach rozdział 3a ,,Postępowanie w sprawach zgromadzeń organizowanych cyklicznie” (art.26a-26e) – różnicuje status zgromadzeń publicznych przy zastosowaniu elementu konstrukcyjnego nieprzewidzianego na gruncie konstytucyjnym – z art. 32 ust. 1 i art. 57 konstytucji;
2) art. 1 pkt 4 powyższej ustawy w zakresie, w jakim dodając do ustawy z dnia 24 lipca 2015 roku – Prawo o zgromadzeniach art. 26b ust. 4 – wyłącza możliwość zaskarżenia przez organizatora zgromadzenia zarządzenia zastępczego wojewody o zakazie zgromadzenia – z art. 32 ust. 1 i art. 45 ust. 1 w związku z art. 57 konstytucji;
3) art. 2 powyższej ustawy, w zakresie, w jakim wprowadza zakaz odbycia zgromadzeń nakazując stosowanie nowoustanowionych przepisów do zdarzeń, które miały miejsce przed ich wejściem w życie - z art. 2 konstytucji.
Ad. 1. Zdaniem Prezydenta RP kwestionowana regulacja wprowadza do istniejącego katalogu zgromadzeń, tj. zgromadzeń zwykłych, objętych postępowaniem uproszczonym oraz spontanicznych, nową kategorię - zgromadzenia organizowane cyklicznie. Na podstawie jednej decyzji wojewody o wyrażeniu zgody, będą one mogły odbywać się przez trzy lata. W przypadku natomiast zgłoszenia innych zgromadzeń, które miałyby się odbyć w tym samym miejscu i czasie - zgromadzeniom cyklicznym przysługiwać ma ustawowe pierwszeństwo.
Prezydent wskazuje, że kwestionowane przepisy naruszają konstytucyjną zasadę równości, ponieważ różnicują sytuację prawną podmiotów podobnych na podstawie kryterium, które nie znajduje konstytucyjnego uzasadnienia. Sytuacja prawna zgromadzeń nie powinna być różnicowana w zależności od organu uczestniczącego w postępowaniu poprzedzającym odbycie zgromadzenia oraz od częstotliwości ich przeprowadzania. Konstytucyjna ochrona zgromadzeń nie jest uzależniana również od celów, jakie uczestnicy zgromadzenia pragną osiągnąć a jedynym wymogiem jest pokojowy przebieg manifestacji.
Ad. 2. Kwestionowany przepis przewiduje, że w przypadku niewykonania przez organ gminy obowiązku wydania decyzji o zakazie zgromadzenia w oparciu o nową przesłankę, (gdy zgromadzenie ma się odbyć w miejscu i czasie, w których odbywają się zgromadzenia organizowane cyklicznie), wojewoda wydaje niezwłocznie zarządzenie zastępcze o zakazie zgromadzenia.
Prezydent RP wskazuje, że skutek zarządzenia zastępczego wydanego na podstawie kwestionowanego przepisu będzie identyczny ze skutkiem decyzji organu gminy. Występuje zatem, wbrew konstytucyjnej zasadzie równości, zróżnicowanie sytuacji organizatorów zgromadzeń - adresatów decyzji o zakazie - w zależności od organu, który podjął takie rozstrzygnięcie. Adresatowi decyzji wydanej przez organ gminy przysługiwać będzie prawo odwołania do sądu okręgowego, natomiast adresatowi zarządzenia zastępczego wojewody – takie odwołanie nie będzie przysługiwać, co zdaniem wnioskodawcy jest niezgodne z art. 45 ust. 1 konstytucji.
Ad. 3. Prezydent RP zakwestionował również art. 2 nowelizującej ustawy. Na jego podstawie organ gminy, po uzyskaniu informacji od wojewody o zgodzie na organizowanie zgromadzeń cyklicznych, zobowiązany będzie do wydania decyzji zakazującej zgromadzenia organizatorowi, który stosowne powiadomienie złożył wcześniej, i nie mógł przypuszczać, że wskazane w jego zawiadomieniu miejsce i czas zgromadzenia, będą tożsame z kryteriami wskazanymi później przez organizatora zgromadzenia cyklicznego. Konsekwencją zaistniałej sytuacji będzie decyzja zakazująca zgromadzenia zgłoszonego wcześniej, co zdaniem wnioskodawcy jest niezgodne z konstytucyjną zasadą zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa.
Zdaniem Prezydenta, kwestionowany przepis jest również niezgodny z konstytucyjną zasadą niedziałania prawa wstecz. W regulacji tej nie została wskazana jakakolwiek wartość konstytucyjna, która wymagałaby ochrony, kosztem wprowadzenia rozwiązań z mocą wsteczną, ani ważny interes publiczny, uzasadniający naruszenie jednej z podstawowych zasad demokratycznego państwa prawa.
Przewodniczącą składu orzekającego będzie prezes TK Julia Przyłębska, sprawozdawcą będzie sędzia TK Mariusz Muszyński.