Zasady wydawania certyfikatu instalatora odnawialnych źródeł energii K 16/15
Data: 20 VI 2017 godz.: 12.52
Cechą istotną uzasadniającą równe traktowanie wszystkich osób ubiegających się o certyfikat instalatora odnawialnych źródeł energii na podstawie zaskarżonego przepisu, jest posiadanie dostatecznej wiedzy i wystarczających umiejętności w dziedzinie instalacji OŹE, poświadczonych dyplomem ukończenia właściwych studiów wyższych. Zaskarżony przepis różnicuje prawa podmiotów znajdujących się w takiej samej sytuacji prawnie relewantnej – stwierdził Trybunał Konstytucyjny.
19 stycznia 2017 r. o godz. 9:00 Trybunał Konstytucyjny rozpoznał wniosek Rzecznika Praw Obywatelskich dotyczący zasad wydawania certyfikatu instalatora odnawialnych źródeł energii.
Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 136 ust. 4 pkt 2 ustawy z 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii:
a) w brzmieniu obowiązującym od 4 maja 2015 r. do 30 czerwca 2016 r., w części obejmującej słowa „wydany na podstawie przepisów ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym”, jest niezgodny z art. 32 ust. 1 konstytucji oraz nie jest niezgodny z art. 65 ust. 1 konstytucji;
b) w brzmieniu obowiązującym od 1 lipca 2016 r., w części obejmującej słowa „wydany po dniu 1 września 2005 r. na podstawie przepisów ustawy z 27 lipca 2005 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym”, jest niezgodny z art. 32 ust. 1 konstytucji oraz nie jest niezgodny z art. 65 ust. 1 konstytucji.
Ponadto Trybunał Konstytucyjny postanowił umorzyć postępowanie w pozostałym zakresie.
Orzeczenie zapadło jednogłośnie.
Problem konstytucyjny, który rozstrzygnął Trybunał Konstytucyjny sprowadza się do tego, czy w kontekście konstytucyjnej zasady równości wolno było prawodawcy ustalić ograniczenie, z uwagi na które o certyfikat instalatora odnawialnych źródeł energii (OŹE) w trybie uproszczonym – w zakresie unormowanym w zaskarżonym przepisie – mogą się ubiegać tylko ci absolwenci specjalistycznych studiów wyższych, którym dyplom ukończenia takich studiów wydano (po 1 września 2005 r.) na podstawie prawa o szkolnictwie wyższym.
Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że w zakresie swojej regulacji ustawa o odnawialnych źródłach energii (dalej: u.o.ź.e.) wdraża dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/28/WE z 23 kwietnia 2009 r. w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych zmieniającą i w następstwie uchylającą dyrektywy 2001/77/WE oraz 2003/30/WE. W tym świetle Trybunał uznał, że implementując wskazaną dyrektywę do krajowego porządku prawnego i konstruując szczegółowy mechanizm certyfikowania instalatorów OŹE, ustawodawca – w ślad za prawodawcą europejskim – pragnął przede wszystkim zagwarantować, by instalatorzy dawali rękojmię posiadania należytej wiedzy teoretycznej, a zwłaszcza praktycznych umiejętności pozwalających na zainstalowanie źródła energii odnawialnej w sposób zapewniający optymalną efektywność działania i odpowiedni poziom bezpieczeństwa instalacji. Określony kierunek kształtowania przez ustawodawcę systemu certyfikacji instalatorów OŹE uzasadniał poza tym chęć zmobilizowania ich do dokształcania się i doskonalenia zawodowego, powodowaną świadomością niewątpliwie szybkiego postępu naukowo-technologicznego w zakresie OŹE.
Przewidziane w art. 136 ust. 4 u.o.ź.e. odstępstwo od obowiązku uprzedniego ukończenia szkolenia podstawowego dla osób ubiegających się o taki certyfikat oraz złożenia z wynikiem pozytywnym odpowiedniego egzaminu znajdowałoby uzasadnienie w dającym się przypisać ustawodawcy przeświadczeniu, że osoby legitymujące się dyplomem specjalistycznych studiów wyższych, mają wiedzę i umiejętności co najmniej równe tym, jakich oczekuje się od absolwentów szkolenia podstawowego, a w dodatku sprawdzone w warunkach egzaminacyjnych w toku studiów.
Bazując w szczególności na powyższych ustaleniach, Trybunał Konstytucyjny doszedł do wniosku, że cechą istotną, uzasadniającą równe traktowanie wszystkich osób ubiegających się o certyfikat instalatora OŹE na podstawie zaskarżonego przepisu, jest posiadanie dostatecznej wiedzy i wystarczających umiejętności w dziedzinie instalacji OŹE, poświadczonych dyplomem ukończenia właściwych studiów wyższych. W konsekwencji Trybunał uznał, że zaskarżony przepis różnicuje prawa podmiotów znajdujących się w takiej samej sytuacji prawnie relewantnej.
TK stwierdził też, że ograniczenie dotyczące terminu wydania dyplomu uprawniającego do korzystania z art. 136 ust. 4 pkt 2 u.o.ź.e. nie stanowi samo w sobie naruszenia zasady równości – pozostaje ono w bezpośrednim, racjonalnym związku z celem i zasadniczą treścią przepisów u.o.ź.e.
Z uwagi na wspomniane cele instytucji certyfikowania instalatorów OŹE, zaufanie do wiedzy i umiejętności, które zdobyli oraz potwierdzili oni poza systemem szkoleń i egzaminów certyfikacyjnych, musi w dłuższym okresie słabnąć. Zarówno bowiem wiedza, jak i umiejętności mogą z biegiem czasu maleć lub po prostu nie nadążać za postępem naukowo-technologicznym w zakresie OŹE, zwłaszcza jeśli po uzyskaniu dyplomu ukończenia studiów wyższych starający się następnie o certyfikat instalatora OŹE praktykował w dziedzinie instalacji OŹE w nikłym stopniu bądź nie praktykował wcale. Czynniki te wpływały na ustawodawcę, który – wdrażając dyrektywę 2009/28/WE – ograniczył ważność certyfikatu instalatora OŹE do 5 lat; nie przewidział przy tym żadnych wyjątków. Oznacza to, że nawet ten, kto spełnia warunki wydania certyfikatu w uproszczonym trybie, zmuszony jest – po zaledwie kilku latach od otrzymania tego dokumentu – występować o przedłużenie jego ważności. Dlatego powinien m.in. każdorazowo ukończyć szkolenie przypominające, a ponadto musi posiadać określone doświadczenie w instalowaniu, modernizacji lub utrzymywaniu w należytym stanie instalacji OŹE.
Te same powody uzasadniają ograniczone zaufanie ustawodawcy do wiedzy i umiejętności osób, które stosowny dyplom zdobyły na długo przed ubieganiem się po raz pierwszy o certyfikat instalatora OŹE, co wyraża się w pozbawieniu ich możliwości korzystania z uproszczonego trybu certyfikacji.
O ile jednak – w świetle konstytucyjnej zasady równości – nie sposób czynić ustawodawcy zarzutu, że w ogóle ogranicza w czasie przydatność dyplomu ukończenia właściwych studiów wyższych w procedurze certyfikacji, o tyle wolno mu postawić zarzut nieuprawnionego wyznaczenia w tym względzie sztywnego terminu abstrahującego od czasu, który upłynął od momentu wydania zainteresowanej osobie odpowiedniego dyplomu do chwili wystąpienia przez nią z wnioskiem o certyfikat instalatora OŹE.
Trybunał Konstytucyjny podkreślił, że w kontekście interesów, którym ma służyć zróżnicowanie wprowadzone przez zaskarżony przepis, wyznaczona w nim jako graniczna data 1 września 2005 r. jest arbitralna.
Zróżnicowanie to skutkuje m.in. tym, że z biegiem czasu grupę uprawnionych do korzystania z uproszczonego trybu certyfikacji zdominują absolwenci z dyplomami otrzymanymi wprawdzie na podstawie prawa o szkolnictwie wyższym, lecz zarazem na długo przed wystąpieniem o certyfikat. Zwolnienie spod zwykłego trybu certyfikacji osób, których wiedzę i umiejętności zweryfikowano, i poświadczono właściwym dokumentem przed wielu laty, kłóci się zaś z celami instytucji certyfikowania instalatorów OŹE. Ich sytuacja, analizowana z perspektywy tychże celów, nie różni się od sytuacji osób, które posiadły kiedyś podobną wiedzę i analogiczne umiejętności, ale właściwy dyplom zdobyły przed 1 września 2005 r.
Wejście w życie wyroku, oznaczające utratę mocy obowiązującej wskazanego w sentencji fragmentu zaskarżonego przepisu, spowoduje, że o certyfikat instalatora OŹE w trybie przewidzianym w tym przepisie będą mogły ubiegać się wszystkie osoby, które posiadają dyplom ukończenia specjalistycznych studiów wyższych – bez względu na datę jego wydania, a więc niezależnie od tego, na podstawie jakiej ustawy (regulującej funkcjonowanie szkół wyższych) ono nastąpiło.
Rozstrzygnięcie zapadłe w tej sprawie nie wyklucza wprowadzenia przez ustawodawcę ograniczenia dostępu do uproszczonego trybu certyfikowania instalatorów OŹE, które bazowałoby na terminie wydania dyplomu ukończenia właściwych studiów wyższych, pod warunkiem że nie przybierze ono postaci sztywnego terminu (daty), lecz będzie zrelatywizowane do czasu, jaki upłynął od momentu uzyskania dyplomu do chwili złożenia wniosku o certyfikat. Przyjęcie takiego ograniczenia należałoby wręcz uznać za usprawiedliwione dążeniem do osiągnięcia wewnętrznej spójności u.o.ź.e. oraz zharmonizowania tej ustawy z dyrektywą 2009/28/WE.
Przewodniczącym składu orzekającego był sędzia TK Stanisław Rymar, sprawozdawcą była sędzia TK Sławomira Wronkowska-Jaśkiewicz.