Konferencja naukowa w siedzibie Trybunału Konstytucyjnego pt. „Wierna Polsce. 100-lecie urodzin Pani Profesor Krystyny Paluszyńskiej-Daszkiewicz”

24 lipca w siedzibie Trybunału Konstytucyjnego odbyła się konferencja naukowa „Wierna Polsce. 100-lecie urodzin Pani Profesor Krystyny Paluszyńskiej-Daszkiewicz”. Spotkanie otworzyła Prezes Trybunału Konstytucyjnego Julia Przyłębska, kierując słowa powitania do zebranych gości.

W odniesieniu do pani Profesor Krystyny Paluszyńskiej-Daszkiewicz Prezes Trybunału przyznała, że:

„(…) pani Profesor jest kimś wybitnym i szczególnym, nie tylko ze względu na jej dorobek naukowy jako prawnika, ale ze względu na jej niezłomność charakteru i na to, jaką była postacią, w jaki sposób zapisała się w naszej historii jej działalność w czasie wojny, rozumienie czym jest tożsamość i identyfikacja narodowa, czym jest odwaga, gdzie jest dobro, gdzie jest zło, gdzie jest prawda (…)”.

W odniesieniu do obszaru szczególnego zaangażowania pani Profesor, a więc kwestii dochodzenia sprawiedliwości dla ofiar zbrodni niemieckich popełnionych na Polakach podczas II wojny światowej, Prezes Trybunału Konstytucyjnego zauważyła, że:

„jesteśmy (…) społeczeństwem, które może się odwoływać do bardzo pozytywnej przeszłości historycznej i nawet jeśli są tacy, którzy próbują poprzez jednostkowe zdarzenia deprecjonować tę przeszłość, to (…) kiedy historycznie się temu przyglądamy, to możemy być dumni. że jesteśmy Polakami. (…) za chwilę będziemy obchodzili 80 rocznicę Powstania Warszawskiego. Powstania, które wprawdzie było przegrane, ale ukształtowało pewne postawy i uważam, że cywilizacyjnie było wielkim zwycięstwem”.

Następnie głos zabrał wieloletni współpracownik pani Profesor Krystyny Paluszyńskiej-Daszkiewicz, sędzia Trybunału Konstytucyjnego dr hab. Justyn Piskorski, prof. UAM:

„(…) w przypadku pani Profesor mówimy o osobie, która jest aktywna naukowo od ponad 70 lat (…). (…) przez ten długi okres wniosła do polskiej nauki wiele nowych i bardzo oryginalnych koncepcji. Zajmowała się teorią czynu. Zajmowała się koncepcjami przestępstwa planowanego, recydywą, zagadnieniami zabójstwa, dzieciobójstwa, przestępstwami przeciwko wolności człowieka, przestępstwami przeciwko czci. Identyfikowała także w duchu kryminologicznym i  kryminalno-politycznym patologie życia społecznego. Badała zbrodnie wojenne. Jej tezy były aprobowane przez Sąd Najwyższy i przez Trybunał Konstytucyjny, także w naszych najnowszych orzeczeniach”.

Jak zauważył sędzia Justyn Piskorski,  nie sposób jest oddzielić aktywności naukowej pani Profesor od jej życiowego doświadczenia:

„Jej zaangażowanie naukowe, jej niezwykła precyzja i niezwykła przenikliwość była uwarunkowana oczywiście wychowaniem w domu rodzinnym, doświadczeniami okresu okupacji, doświadczeniami okresu komunizmu. Nigdy w tym czasie nie zwątpiła w Polskę. Dobro państwa i społeczeństwa było zawsze istotnym punktem odniesienia dla jej działań. Nie brakowało jej odwagi, gdy w czasie wojny pomagała więźniom, gdy korzystała z możliwości udziału w tajnym nauczaniu, czy w końcu, gdy działała w Armii Krajowej. W czasie komunizmu występowała w obronie prześladowanych pracowników i studentów UAM, gdy w końcu w 1984 roku obserwowała proces morderców księdza Jerzego Popiełuszki. (…) była objęta inwigilacją przez Służbę Bezpieczeństwa, która trwała bardzo długo, bo jeszcze w (…) 1989 roku (…)”.

Ważnym elementem wydarzenia poświęconego pani Profesor Krystynie Paluszyńskiej-Daszkiewicz było osobiste świadectwo jej przyjaciółki, pani Marianny Gryni, którą sędzia Justyn Piskorski tak zapowiedział:

„Pani Marianna Grynia, przyjaciółka pani Profesor, osoba podobnego charakteru, podobnych walorów, podobnej pasji i podobnej odwagi, która jako więźniarka obozu koncentracyjnego w Konstantynowie Łódzkim poświęciła wielką część swojego życia na przywrócenie pamięci o tym obozie i walkę o jego prawne uznanie”.

Pani Marianna Grynia, autorka licznych publikacji poświęconych cierpieniu Polaków w trakcie II wojny światowej, podzieliła się z zebranymi wspomnieniami o wspólnie z panią Profesor podejmowanych staraniach o zachowanie pamięci i przywrócenie prawdy o więźniach okupantów niemieckich.

„Okazuje się, że to wszystko było tylko połowicznie pozałatwiane. Nie było możliwości docierania do dokumentów. Niestety do dzisiaj nie są wszystkie przebadane. (…) Gdzie myśmy wszyscy byli, że takie sprawy nie zostały dopuszczone do rejestracji, do zabezpieczenia, żeby nigdy w życiu taka zbrodnia, jaka była dokonana w Polsce nie została zatuszowana. (…) jednak głos pani Profesor Daszkiewicz dotarł tam, gdzie trzeba”.

Pierwszą część konferencji zwieńczyło wystąpienie Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej dra Karola Nawrockiego pt. „Podstawy prawne funkcjonowania niemieckich obozów”. Jak zauważył w odniesieniu do pani Profesor:

„Gdy spojrzymy na życiorys pani Profesor Paluszyńskiej-Daszkiewicz, to widzimy z jednej strony wierność etosowi Armii Krajowej, bo była przecież częścią największej podziemnej armii świata w latach 1942-1944, ale po roku 1945, mimo tak wielkiej kariery prawnej, naukowej, administracyjnej, mimo tych wszystkich słów, które dzisiaj słyszeliśmy, pani Profesor nie dała się złamać systemowi komunistycznemu”.

Dzieło, któremu pani Profesor poświęciła wiele dziesięcioleci pracy naukowej i działalności publicznej, a więc kwestia uznania pełnej odpowiedzialności Niemców za zbrodnie przez nich dokonane, Prezes IPN zaproponował rozpatrywać w szerszym, historyczno-filozoficzno-prawnym kontekście:

„Za utworzeniem obozów zagłady na ziemiach polskich przemawiały również teorie rasistowskie. Teorie rasistowskie, które nie rodzą się po dojściu Adolfa Hitlera do władzy albo w momencie opublikowania Mein Kampf, ale rodzą się już co najmniej w drugiej połowie wieku XIX. Teorie rasistowskie, antypolskie, teorie eutanazyjne, wokół których niemieccy filozofowie i praktycy prawa wypowiadali się i publikowali już w drugiej połowie wieku XIX. Te teorie rasistowskie nie pozwalały na grzebanie mordowanych Żydów w ziemi niemieckiej”.

W drugiej części wydarzenia wystąpili akademicy reprezentujący cztery ośrodki akademickie. Prof. Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II dr hab. Krzysztof Wiak wygłosił referat zatytułowany „Zmiany w zakresie odpowiedzialności za zabójstwo wprowadzone nowelizacją Kodeksu karnego z 7 lipca 2022 r.”. Dr Piotr Jóźwiak z Uniwersytetu SWPS w Poznaniu przedstawił temat „Stefana Glasera prawnokarne konfrontacje z totalitaryzmami”. Dr Bartłomiej Wróblewski, z tej samej uczelni, wystąpił z referatem pt. „Kilka refleksji na temat dopuszczalności stosowania prawa łaski przed prawomocnym zakończeniem postępowania karnego”. Prof. dr hab. Wasyl Kostytsky z Collegium Intermarium przybliżył temat „Specyfika obecnych rosyjskich zbrodni wojennych na Ukrainie”. Ostatnim prelegentem była podopieczna pani Profesor Krystyny Paluszyńskiej-Daszkiewicz, dr Marlena Paszko z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Tematem jej wystąpienia było „Przekazywanie w ramach „międzynarodowej pomocy prawnej” materiałów dowodowych przez Główną Komisję Badania Zbrodni Niemieckich/Hitlerowskich w Polsce do Zentrale Stelle der Landesjustizverwaltungen zur Aufklärung nationalsozialistischer Verbrechen, Ludwigsburg”.

___________________________

Profesor Krystyna Paluszyńska-Daszkiewicz urodziła się w 1924 roku w Toruniu. Po zakończeniu II wojny światowej w latach 1946-1949 studiowała prawo na Wydziale Prawno-Ekonomicznym Uniwersytetu im. Mikołaja Kopernika w Toruniu.  Już w roku 1950 odbyła aplikację sędziowską, zaś rok później obroniła rozprawę doktorską zatytułowaną „Kara konfiskaty w polskim prawie karnym”. Ze względu na likwidację Wydziału Prawno-Ekonomicznego w Toruniu została przeniesiona służbowo na Wydział Prawa i Administracji Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu (wtedy Uniwersytet Poznański). Habilitację uzyskała  w 1958 r. na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na podstawie pracy pt. „Groźba w polskim prawie karnym”.  W 1977 roku otrzymała tytuł profesora zwyczajnego.
Wśród zainteresowań badawczych pani Profesor znajdują się prawo karne, w tym odpowiedzialność karna za niemieckie zbrodnie wojenne i zbrodnie przeciwko ludzkości, reforma prawa karnego oraz problem nadużyć władzy, zwłaszcza w systemach totalitarnych. Dlatego m.i. jej wielkie zaangażowanie w sprawę wyjaśnienia uprowadzenia i morderstwa ks. Jerzego Popiełuszki.
Poza uhonorowaniem  i przyznaniem pani Profesor licznych odznaczeń i medali, na uwagę zasługuje wpisanie jej do Złotej Księgi Nauki Polskiej, która prezentuje najwybitniejszych ludzi polskiej nauki. Pani Profesor swoim dorobkiem naukowym, a także pracą dydaktyczną i społeczną na przestrzeni kilku dekad przysłużyła się budowaniu silnej, sprawiedliwej Polski.