Pismo Prezesa Trybunału Konstytucyjnego do Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w sprawie rozpatrzenia wniosków emerytów o przeliczenia świadczeń wskutek wyroku TK z 4 czerwca 2024 r. (sygn. SK 140/20)

Pismo Prezesa TK do Prezesa ZUS

Prezes Trybunału Konstytucyjnego Bogdan Święczkowski skierował pismo do Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, w którym wezwał do respektowania orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego z 4 czerwca 2024 r. (sygn. SK 140/20) dot. niezgodności z Konstytucją przepisów o pomniejszeniu świadczeń emerytalnych części emerytów.

Zgodnie z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z 4 czerwca 2024 r., sygn. SK 140/20, przepisy art. 25 ust. 1b ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w odniesieniu do osób, które złożyły wniosek o przyznanie świadczeń przed 6 czerwca 2012 r., są niezgodne z Konstytucją RP. Naruszają zasady zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa. 

Osoby, które zdecydowały się na skorzystanie z wcześniejszej emerytury przed 6 czerwca 2012 r., podejmowały taką decyzję na podstawie obowiązującego wówczas stanu prawnego, który nie przewidywał pomniejszenia zgromadzonego kapitału emerytalnego o świadczenia pobrane w okresie wcześniejszej emerytury. Ufały, że państwo nie zmieni tych reguł, tymczasem zostały one zmodyfikowane, nie dając ubezpieczonym możliwości stosownej reakcji.

W orzeczeniu z 4 czerwca 2024 r., wydanym wskutek wniesionej skargi konstytucyjnej, Trybunał stwierdził, że ustawodawca powinien wprowadzić odpowiednie regulacje w celu zagwarantowania uprawnionym osobom zwrotu należnych świadczeń. Mimo upływu roku od orzeczenia takie regulacje nie zostały wprowadzone ani nawet skierowane na ścieżkę legislacyjną.

Jednocześnie Trybunał Konstytucyjny orzekł, że do czasu wprowadzenia stosowanych ustawowych regulacji osoby zyskujące uprawnienia w następstwie wyroku mogą występować o ich uznanie do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, a więc o naliczenie świadczeń zgodnie z orzeczeniem Trybunału Konstytucyjnego i wypłatę rekompensat.

Problem dotyczy tysięcy osób, które zdecydowały się przejść na wcześniejszą emeryturę przed 6 czerwca 2012 r. Z licznych pism kierowanych przez te osoby do Trybunału Konstytucyjnego wynika, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych odrzuca ich wnioski o ponowne przeliczenie świadczeń i wypłatę wyrównania, jako powód wskazując brak publikacji orzeczenia TK w Dzienniku Ustaw.

W związku z tym Prezes Trybunału Konstytucyjnego przypomina, że zgodnie z art. 190 ust. 1 Konstytucji RP orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego mają moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne, bez względu na fakt ich publikacji. Potwierdziło to także Zgromadzenie Ogólne Sędziów Sądu Najwyższego w uchwale z 26 kwietnia 2016 r. podpisanej przez Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego Małgorzatę Gersdorf, w której stwierdzono, że zgodnie z art. 190 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego podlegają niezwłocznemu opublikowaniu, a nieopublikowany wyrok Trybunału Konstytucyjnego, stwierdzający niezgodność z Konstytucją określonego przepisu uchyla domniemanie jego zgodności z Konstytucją z chwilą ogłoszenia wyroku przez Trybunał Konstytucyjny w toku postępowania.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych ma natomiast obowiązek uwzględnienia orzeczenia Trybunału w przedmiocie niezgodności z Konstytucją rozpatrywanych przepisów ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Interwencję w tej sprawie podejmował już Rzecznik Praw Obywatelskich, zwracając się do Szefa Kancelarii Prezesa Rady Ministrów o wyjaśnienie podstaw faktycznych i prawnych wstrzymywania ogłoszenia wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 4 czerwca 2024 r. Ponadto Sąd Apelacyjny w Gdańsku w wyroku z 4 czerwca 2025 roku (sygn. akt III AUa 403/25) oddalił apelację ZUS od wyroku Sądu Okręgowego w Bydgoszczy VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 28 stycznia 2025 roku (sygn. akt VI U 2101/24), przyznając, że świadczenie powinno zostać przeliczone, a wniosek skierowany do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych należało rozpatrzeć pozytywnie.

Kwestia odmowy przez Prezesa Rady Ministrów publikacji orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego i ich nierespektowania jest też przedmiotem zawiadomienia o podejrzeniu przestępstwa, które Prezes Trybunału Konstytucyjnego przekazał w lutym tego roku legalnemu Zastępcy Prokuratora Generalnego.