Bezpieczeństwo imprez masowych; zakaz klubowy K 47/14
19 czerwca 2018 r. o godz. 8:30 Trybunał Konstytucyjny publicznie ogłosił orzeczenie w sprawie wniosku Rzecznika Praw Obywatelskich dotyczącego bezpieczeństwa imprez masowych (zakaz klubowy).
Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 14 ust. 1, 1a i 5 ustawy z dnia 20 marca 2009 r. o bezpieczeństwie imprez masowych jest zgodny z art. 87 ust. 1 Konstytucji oraz nie jest niezgodny z art. 45 ust. 1 i art. 73 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji.
Trybunał umorzył postępowanie w pozostałym zakresie.
Orzeczenie zapadło jednogłośnie.
We wniosku przedstawiono szereg zarzutów dotyczących naruszenia ustawy zasadniczej przez przepisy ustawy o bezpieczeństwie imprez. Skarżone regulacje przewidują, że organizator meczu piłki nożnej może stosować zakaz klubowy, polegający na zakazie uczestniczenia w kolejnych imprezach masowych przeprowadzanych przez organizatora meczu piłki nożnej, nakładany przez tego organizatora na osobę, która dopuściła się naruszenia regulaminu obiektu (terenu) lub regulaminu imprezy masowej (art. 14 ust. 1 u.b.i.m.), przy czym omawiany zakaz dotyczy również kolejnych imprez masowych przeprowadzanych z udziałem drużyny organizatora rozgrywanych poza siedzibą organizatora i może być nakładany za naruszenie regulaminu obiektu (terenu) lub regulaminu imprezy masowej prowadzonej z udziałem drużyny tego organizatora (art. 14 ust. 1a u.b.i.m.). Z kolei art. 14 ust. 5 u.b.i.m. stanowi, że organizator meczu piłki nożnej określa w swoim regulaminie wewnętrznym formę, tryb i termin złożenia przez osobę ukaraną zakazem klubowym wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy, a także tryb i termin jego rozpatrzenia.
Za uznaniem kwestionowanych przepisów za zgodne z art. 87 ust. 1 Konstytucji przemawiała następująca argumentacja. Przedmiotem regulaminu obiektu (terenu) oraz regulaminu imprezy masowej jest – najogólniej ujmując – ustalenie zasad zachowania w danym obiekcie (terenie) lub podczas danej imprezy masowej; z kolei regulamin wewnętrzny precyzuje wymogi formalne związane z wewnętrzną procedurą weryfikacji przez organizatora meczu piłki nożnej zasadności zastosowanego przez niego zakazu klubowego. Posłużenie się we wskazanym zakresie rozważanymi regulaminami nie budzi – samo w sobie – zastrzeżeń konstytucyjnych, skoro nie mamy tu do czynienia z wykreowaniem czy też próbą wykreowania nowej kategorii aktów prawa powszechnie obowiązującego, jako że do uregulowania w regulaminach, będących aktami o charakterze prywatnym, nie przekazano zagadnień wymagających aktu wiążącego powszechnie. Konieczne jest zarazem podkreślenie, że swoista sankcja za naruszenie regulaminu obiektu (terenu) lub regulaminu imprezy masowej, jaką jest zakaz klubowy, nie została przewidziana w owych regulaminach. Ustanawiają ją bowiem przepisy ustawy o bezpieczeństwie imprez, będącej aktem prawa powszechnie obowiązującego, z zastrzeżeniem, że w zakresie zachowań, za które może zostać nałożony taki zakaz, przepisy te odsyłają do regulaminów. Rzecznik kwestionuje zatem swoistą blankietowość ustawy o bezpieczeństwie imprez, a problem konstytucyjny podniesiony przez niego dotyczy w rzeczywistości tego: 1) jakie konsekwencje mogą być wiązane przez prawo z regulacjami wydawanymi przez podmioty prywatne, w tym jakiego rodzaju sankcje mogą zostać przewidziane przez prawo za naruszenie tych regulacji, oraz 2) jaki poziom precyzji i szczegółowości mają spełniać uregulowania ustawowe bądź też – ewentualnie – uzupełniające je uregulowania podustawowe, by z przewidzianymi w ich treści regulacjami wydawanymi przez podmioty prywatne dopuszczalne było łączenie wspomnianych konsekwencji, w tym różnych rodzajów sankcji. Badane unormowania nie naruszają w konsekwencji art. 87 ust. 1 Konstytucji.
Trybunał Konstytucyjny uznał zarazem, że w pozostałej części postanowienia Konstytucji wskazane przez Rzecznika jako wzorce kontroli nie są w tym wypadku adekwatne. Przede wszystkim należało zauważyć, iż jedynym przepisem ustawy o bezpieczeństwie imprez dotyczącym zakazu klubowego, do którego można by odnieść zarzut naruszenia prawa do sądu (art. 45 ust. 1 Konstytucji), jest art. 14 ust. 8a u.b.i.m., przewidujący, że od orzeczenia o zastosowaniu rozważanego zakazu osobie ukaranej służy prawo wniesienia skargi do właściwego sądu administracyjnego. Przepis ten nie został jednak objęty zakresem zaskarżenia. Poza tym trzeba było wziąć pod uwagę, że zarówno wykładnia językowa, jak i wykładnia funkcjonalna art. 73 Konstytucji nie pozwalają na tak szerokie jego rozumienie, by można było uznać, iż wolność korzystania z dóbr kultury obejmuje również uczestnictwo w wydarzeniach o charakterze sportowym. Z kolei ocena konstytucyjności określonego uregulowania ze względu na wymagania wskazane w art. 31 ust. 3 ustawy zasadniczej może nastąpić tylko wówczas, gdy wspomniany wzorzec kontroli zostanie powiązany z postanowieniem Konstytucji statuującym odpowiednią wolność lub prawo jednostki, których dotyczą badane unormowania prawne, co nie miało miejsca w rozpatrywanej sprawie.
Trybunał Konstytucyjny podkreślił jednocześnie, że niniejszy wyrok nie oznacza, iż wolność uczestniczenia w publicznych widowiskach sportowych nie podlega ochronie konstytucyjnej, a ograniczenia tej wolności nie muszą spełniać wymogów przewidzianych w ustawie zasadniczej. Ze względów formalnych Trybunał nie był jednak uprawniony rozstrzygnąć definitywnie, jakie wzorce kontroli byłyby adekwatne w tym wypadku. Pozostawiając kwestię otwartą, można jedynie wskazać, że przy założeniu, iż zakaz klubowy miałby stanowić sankcję o charakterze represyjnym, weryfikacji konstytucyjności regulacji ustawy o bezpieczeństwie imprez należałoby dokonać z punktu widzenia art. 42 ust. 1 ustawy zasadniczej. Niezależnie natomiast od tego, czy zakaz klubowy zostanie zakwalifikowany jako rodzaj środka represji, czy też jako środek innego rodzaju, stanowi on niewątpliwie ingerencję w prawa i wolności jednostek, a dla oceny dopuszczalności tej ingerencji uzasadnione byłoby odwołanie się do art. 41 ust. 1 lub art. 31 ust. 1 w powiązaniu z art. 31 ust. 3 Konstytucji. Rozważane wzorce kontroli nie zostały jednak wskazane we wniosku Rzecznika.
Trybunał uznał również za celowe zasygnalizowanie ustawodawcy potrzeby rozważenia zmiany treści art. 14 u.b.i.m.
Przewodniczącym składu orzekającego był sędzia TK Leon Kieres, sprawozdawcą była sędzia TK Sławomira Wronkowska-Jaśkiewicz.