Komunikat po Drukuj

Spółdzielnia mieszkaniowa; przeniesienie własności lokalu. SK 3/13

20 czerwca 2018 r. o godz. 10:00 Trybunał Konstytucyjny w pełnym składzie rozpoznał na rozprawie skargę konstytucyjną spółdzielni mieszkaniowej w sprawie spółdzielni mieszkaniowych (przeniesienie własności lokalu).

Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 4 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 18 grudnia 2009 r. o zmianie ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych oraz o zmianie niektórych innych ustaw w zakresie, w jakim w przypadku złożenia w okresie od 31 lipca 2007 r. do 29 grudnia 2009 r. przez osobę posiadającą spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu wniosku o przekształcenie tego prawa w odrębną własność lokalu zobowiązywał spółdzielnię mieszkaniową do zawarcia umowy przeniesienia własności lokalu w terminie do 30 czerwca 2010 r., jeśli spełnione były warunki określone w art. 17¹⁴ ust. 1 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych w brzmieniu wynikającym z art. 1 pkt 22 lit. a ustawy z dnia 14 czerwca 2007 r. o zmianie ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych oraz o zmianie niektórych innych ustaw i obowiązującym przed wejściem w życie ustawy z 18 grudnia 2009 r. o zmianie ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych oraz o zmianie niektórych innych ustaw, jest zgodny z art. 64 ust. 1 w związku z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Ponadto Trybunał postanowił umorzyć postępowanie w pozostałym zakresie.

Orzeczenie zapadło większością głosów.

Zdanie odrębne złożył sędzia TK Mariusz Muszyński.

Problem konstytucyjny, którego dotyczyła skarga konstytucyjna, odnosił się do wąskiej klasy sytuacji, obejmującej postępowania uwłaszczeniowe zainicjowane wnioskami złożonymi w okresie od 31 lipca 2007 r. do 29 grudnia 2009 r., lecz niezakończone do czasu wejścia w życie ustawy z dnia 18 grudnia 2009 r. o zmianie ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych oraz o zmianie niektórych innych ustaw (dalej: ustawa zmieniająca z 2009 r.).

Trybunał musiał ocenić dopuszczalność rozwiązania legislacyjnego polegającego na tym, że do wniosków złożonych we wskazanym okresie miały być w dalszym ciągu stasowane zasady dokonywania przez osoby posiadające spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu spłat na rzecz spółdzielni mieszkaniowych, określone w art. 17¹⁴ ust. 1 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych (dalej: u.s.m.) w brzmieniu wynikającym z ustawy z dnia 14 czerwca 2007 r. o zmianie ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych oraz o zmianie niektórych innych ustaw (dalej: ustawa zmieniająca z 2007 r.) – pomimo tego że zasady te zostały uznane przez Trybunał za konstytucyjnie wadliwe w wyroku z 17 grudnia 2008 r., sygn. P 16/08.

W wyroku o sygn. P 16/08 Trybunał orzekł, że art. 17¹⁴ ust. 1 u.s.m. w brzmieniu wynikającym z ustawy zmieniającej z 2007 r. był niezgodny z art. 64 ust. 2 i 3 w związku z art. 21 ust. 2 Konstytucji, albowiem prowadził do nieproporcjonalnej ingerencji we własność spółdzielni. Trybunał uznał wówczas, że ustalony przez ustawodawcę w 2007 r. zakres spłat ciążących na osobie ubiegającej się o uwłaszczenie lokalu spółdzielczego prowadził do konstytucyjnie nieuzasadnionego uprzywilejowania tej osoby względem spółdzielni. Jednocześnie Trybunał postanowił odroczyć termin utraty mocy obowiązującej przez wadliwy przepis o 12 miesięcy, licząc od dnia opublikowania wyroku o sygn. P 16/08 w Dzienniku Ustaw, co nastąpiło 30 grudnia 2008 r. Art. 17¹⁴ ust. 1 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych w brzmieniu nadanym ustawą zmieniającą z 2007 r. miał zatem utracić moc obowiązującą 31 grudnia 2009 r. Jednak dzień wcześniej weszła w życie ustawa zmieniająca z 2009 r. To w niej znalazł się zaskarżony w skardze konstytucyjnej przepis intertemporalny (art. 4 ust. 1 pkt 2), nakazujący dalsze stosowanie niekorzystnych dla spółdzielni zasad rozliczeń z osobami, które między 31 lipca 2007 r. oraz 29 grudnia 2009 r. złożyły wnioski o ustanowienie odrębnej własności lokali.

W niniejszym postępowaniu Trybunał stwierdził, że rozwiązanie legislacyjne przyjęte w art. 4 ust. 1 pkt 2 ustawy zmieniającej z 2009 r. nie naruszyło wzorców kontroli wskazanych w skardze konstytucyjnej. Rozwiązanie to miało bowiem na celu doprowadzenie do zakończenia – na „starych” zasadach – procesów uwłaszczeniowych zainicjowanych po wejściu w życie ustawy zmieniającej z 2007 r. a niezakończonych przed wejściem w życie ustawy zmieniającej z 2009 r. To do tej klasy spraw stosowany miał być art. 17¹⁴ ust. 1 u.s.m. w brzmieniu, jakie uzyskał w 2007 r. Działając w zaufaniu do państwa i stanowionego przez nie prawa, osoby uprawnione dokonywały rozliczeń zgodnie z wymaganiami przewidzianymi prawem i składały wnioski uwłaszczeniowe w okresie, w jakim art. 17¹⁴ ust. 1 u.s.m. – w brzmieniu uznanym przez Trybunał za wadliwe w wyroku o sygn. P 16/08 – obowiązywał bądź to korzystając z domniemania zgodności z Konstytucją, bądź to na mocy klauzuli odrodzeniowej zawartej w sentencji tegoż wyroku.

Innymi słowy, skoro w wyroku o sygn. P 16/08 Trybunał wskazał na konieczność dalszego stosowania art. 17¹⁴ ust. 1 u.s.m. w wadliwym brzmieniu do wniosków uwłaszczeniowych złożonych od dnia wejścia w życie ustawy zmieniającej z 2007 r. (tj. 31 lipca 2007 r.) do dnia poprzedzającego upływ terminu odroczenia ustalonego w sentencji tego wyroku albo wejście w życie zmiany stanu normatywnego na skutek interwencji ustawodawcy (w praktyce – do dnia poprzedzającego wejścia w życie ustawy zmieniającej z 2009 r., czyli 29 grudnia 2009 r.), to wprowadzenie zaskarżonego w skardze konstytucyjnej rozwiązania intertemporalnego było działaniem ustawodawcy zgodnym ze standardami poprawnej legislacji, bo niezbędnym dla prawidłowego wykonania wyroku o sygn. P 16/08.

Uwzględnienie przez Trybunał zarzutów skarżącej spółdzielni mieszkaniowej prowadziłoby do pozbawienia osób, które – działając w zaufaniu do decyzji ustawodawcy i samego Trybunału – dokonały wszystkich prawem wymaganych spłat i złożyły stosowny wniosek między 31 lipca 2007 r. oraz 29 grudnia 2009 r., możliwości dochodzenia przed sądem ustanowienia odrębnej własności lokali spółdzielczych na zasadach obowiązujących w tym okresie. Stanowiłoby to nieuzasadnioną ingerencję w przysługujące im maksymalnie ukształtowane ekspektatywy prawa własności lokali, które podlegają ochronie na podstawie art. 2 Konstytucji. Stawiałoby też te osoby w sytuacji gorszej niż osoby, z którymi spółdzielnie mieszkaniowe, działając w zgodzie z obowiązującym prawem, zawarły umowy o przeniesienie własności lokali.

Zdaniem Trybunału, konieczność ochrony maksymalnie ukształtowanych ekspektatyw prawa własności lokali oraz potrzeba uniknięcia sytuacji wtórnego zróżnicowania osób uprawnionych do uzyskania własności lokali na zasadach obowiązujących między 31 lipca 2007 r. oraz 29 grudnia 2009 r. w zależności od tego, czy spółdzielnie mieszkaniowe dochowały obowiązku zawarcia umowy, czy też tego obowiązku nie dochowały, uzasadniały dopuszczalność dalszego stosowania do „spraw w toku” art. 17¹⁴ ust. 1 u.s.m. w brzmieniu ustalonym w 2007 r. i obowiązującym do wejścia w życie ustawy zmieniającej z 2009 r.

Z uwagi na zakres skargi konstytucyjnej, której granicami Trybunał był związany, przedmiotem kontroli w niniejszym postępowaniu nie był art. 17¹⁴ ust. 1 u.s.m. w brzmieniu ustalonym przez ustawę zmieniającą z 2009 r. Z tych względów formalnych Trybunał nie mógł odnieść się do zarzutów skarżącej, że w ustawie zmieniającej z 2009 r. ustawodawca w istocie powtórzył „na przyszłość” treść normatywną, o której niekonstytucyjności Trybunał orzekł w wyroku o sygn. P 16/08.

Przewodniczącym składu orzekającego była prezes TK Julia Przyłębska, sprawozdawcą był sędzia TK Piotr Pszczółkowski.