Ustawa z dnia 13 stycznia 2023 r. o zmianie ustawy o Sądzie Najwyższym oraz niektórych innych ustaw Kp 1/23
11 grudnia 2023 r. Trybunał Konstytucyjny rozpoznał wniosek Prezydenta RP dotyczący ustawy z dnia 13 stycznia 2023 r. o zmianie ustawy o Sądzie Najwyższym oraz niektórych innych ustaw.
Trybunał Konstytucyjny orzekł, że:
I
1. Art. 1 pkt 2 lit. b-e, art. 1 pkt 3 lit. b, art. 2 pkt 1 lit. b-d, art. 2 pkt 2 lit. b, art. 3 pkt 1 lit. a-c, art. 3 pkt 3 lit. b, art. 4 pkt 2 lit. a-c, art. 4 pkt 4 lit. b ustawy z dnia 13 stycznia 2023 r. o zmianie ustawy o Sądzie Najwyższym oraz niektórych innych ustaw są niezgodne z art. 179 w związku z art. 144 ust. 3 pkt 17 oraz z art. 178 i art. 180 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
2. Art. 1 pkt 1 lit. a, art. 1 pkt 2 lit. e-j, art. 1 pkt 4, art. 2 pkt 1 lit. e, art. 2 pkt 3 lit. a, art. 2 pkt 3 lit. b, art. 2 pkt 3 lit. c, art. 2 pkt 3 lit. d, art. 3 pkt 1 lit. d, art. 3 pkt 4 lit. a, art. 3 pkt 4 lit. b, art. 3 pkt 4 lit. c, art. 3 pkt 4 lit. d, art. 3 pkt 5, art. 3 pkt 6, art. 3 pkt 7, art. 4 pkt 3, art. 5, art. 6, art. 7, art. 9 i art. 10 ustawy powołanej w punkcie 1 są niezgodne z art. 184 i art. 183 ust. 1 Konstytucji.
II
Przepisy wymienione w części I są nierozerwalnie związane z całą ustawą.
W pozostałym zakresie Trybunał umorzył postępowanie.
Orzeczenie zapadło większością głosów.
Zdanie odrębne do wyroku złożył sędzia TK Piotr Pszczółkowski.
Zdanie odrębne do uzasadnienia złożyła sędzia TK Krystyna Pawłowicz.
W ocenie Trybunału Konstytucyjnego przepisy nowelizujące warunki i zasady testu niezawisłości i bezstronności sędziego wprowadzone ustawą z 13 stycznia 2023 roku są niezgodne z art. 144 ust. 3 p. 17 w związku z artykułem 179 Konstytucji oraz z artykułem 178 i art. 180 ust. 1 Konstytucji.
Trybunał stwierdził, że konstrukcja testu niezawisłości i bezstronności sędziego wprowadzona do polskiego systemu prawa ustawą z 9 czerwca 2022 r. bywa wykorzystywana do kwestionowania inwestytury sędziów, natomiast kontrolowana ustawa styczniowa tę możliwość poszerza. Wzajemne sprawdzanie przez sędziów prawidłowości swoich powołań w drodze postępowań sądowych jest, w ocenie Trybunału Konstytucyjnego, zaprzeczeniem zasady niezawisłości sędziów oraz poważnym naruszeniem kompetencji głowy państwa do mianowania sędziów. Istotnym elementem niezawisłości sędziowskiej jest bowiem trwałość i nieodwołalność inwestytury.
Wypowiedzi orzecznicze międzynarodowych trybunałów dotyczące procedur konkursowych na stanowisko sędziego w innych systemach prawnych nie mogą być rozszerzane na ocenę ważności polskich ustaw, z pominięciem orzeczeń polskiego Trybunału Konstytucyjnego. Dostosowanie polskiego ustawodawstwa w sprawie ustroju sądów do orzecznictwa międzynarodowych trybunałów musi być ostrożne i uwzględniać dynamiczny charakter wykładni. Trybunałowi Konstytucyjnemu nie są znane jakiekolwiek przykłady stosowania podobnych testów w drodze odrębnych legislacji w państwach europejskich.
Ponadto Trybunał uznał, że zmiany we właściwości Sądu Najwyższego i Naczelnego Sądu Administracyjnego, polegające na przyznaniu NSA nowych kompetencji w zakresie rozpoznawania spraw dyscyplinarnych oraz immunitetowych są niezgodne z art. 183 ust. 1 i art. 184 Konstytucji.
W przedmiocie zakwestionowanych przez Prezydenta zmian przepisów dyscyplinarnych, Trybunał postępowanie umorzył, stwierdzając, że przedmiot kontroli mieści się w swobodzie regulacyjnej parlamentu. Wobec rozstrzygnięcia zasadniczych kwestii odnoszących się do niezawisłości i bezstronności sędziów oraz zmian w kompetencji Sądu Najwyższego i Naczelnego Sądu Konstytucyjnego, Trybunał Konstytucyjny umorzył postępowanie dotyczące trzytygodniowego okresu vacatio legis.
Trybunał stwierdził, że przepisy kontrolowanej ustawy uznane za niezgodne z Konstytucją i objęte p. 1 i 2 wyroku są nierozerwalnie związane z całą ustawą.
Pełny skład orzekający Trybunału Konstytucyjnego: prezes TK Julia Przyłębska - przewodniczący, sędzia TK Bartłomiej Sochański - sprawozdawca.