Komunikat po Drukuj

Uiszczanie opłat przez producentów i importerów magnetofonów, magnetowidów i innych podobnych urządzeń, kserokopiarek, skanerów i innych podobnych urządzeń reprograficznych na rzecz organizacji zbiorowego zarządzania działającym na rzecz twórców, artystów wykonawców, producentów fonogramów i wideogramów oraz wydawców. P 18/09

Art. 105 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych w zakresie dotyczącym opłat jest zgodny z konstytucją.

11 października 2011 r. o godz. 9.00 Trybunał Konstytucyjny rozpoznał pytanie prawne Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu Wydział I Cywilny dotyczące uiszczania opłat przez producentów i importerów magnetofonów, magnetowidów i innych podobnych urządzeń, kserokopiarek, skanerów i innych podobnych urządzeń reprograficznych na rzecz organizacji zbiorowego zarządzania działającym na rzecz twórców, artystów wykonawców, producentów fonogramów i wideogramów oraz wydawców.

Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 105 ust. 2 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych w zakresie dotyczącym opłat jest zgodny z art. 22 konstytucji. W pozostałym zakresie Trybunał umorzył postępowanie ze względu na niedopuszczalność wydania wyroku.

Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego, z art. 105 ust. 2 ustawy wynika ograniczenie wolności działalności gospodarczej, przysługującej każdemu podmiotowi prywatnoprawnemu na mocy art. 20 konstytucji. W tym przepisie konstytucji wolność działalności gospodarczej określona jest nie tylko jako zasada ustroju gospodarczego, ale również jako podstawowa wolność przysługująca podmiotom w sferze działalności gospodarczej. Wszelkie zobowiązanie ustawowe podmiotu prowadzącego działalność gospodarczą do określonych działań, w tym przypadku zobowiązanie do udzielenia organizacji zbiorowego zarządzania informacji oraz udostępniania dokumentów niezbędnych do określenia wysokości dochodzonych przez nią opłat - jest również ograniczeniem wolności działalności gospodarczej.

W ocenie Trybunału, w art. 105 ust. 2 ustawy mamy do czynienia z ograniczeniem wolności działalności gospodarczej producentów, importerów, wynikającym z przepisu prawnego ustanowionego przez władzę ustawodawczą, na rzecz organizacji zbiorowego zarządzania tzn. innego podmiotu działalności gospodarczej. Przepis ten jest przejawem ingerencji władzy państwowej w stosunki gospodarcze.

Trybunał ustalił, że celem opłaty, o której mowa w art. 20 ust. 1 pkt 2 ustawy oraz związanego z nią roszczenia informacyjnego, określonego w art. 105 ust. 2 ustawy, jest ochrona praw twórców, artystów wykonawców, producentów fonogramów i wideogramów oraz wydawców. Oznacza to, że ograniczenie wolności działalności gospodarczej w art. 105 ust. 2 ustawy nastąpiło ze względu na przesłankę wyrażoną w art. 31 ust. 3 konstytucji - prawa innych osób. Przesłanka ta stanowi "ważny interes publiczny" ograniczenia. Aby ochronić prawa innych osób ustawodawca ingeruje w stosunki gospodarcze, w państwie demokratycznym oparte na modelu gospodarki rynkowej, której filarami są w szczególności wolność działalności gospodarczej oraz własność prywatna.

Konstrukcja normatywna opłaty, o której mowa w art. 20 ust. 1 ustawy oraz roszczenia informacyjnego określonego w art. 105 ust. 2 ustawy, służącego egzekwowaniu opłat, są wyrazem ingerencji państwa w gospodarkę rynkową. Konieczność ingerencji wynika z tego, że z jednej stronychodzi o umożliwienie swobodnego korzystania z urządzeń reprograficznych i nośników, także w zakresie masowego kopiowania i utrwalania utworów naukowych czy artystycznych. Z drugiej strony, skoro nie jest możliwe finansowe "rozliczenie" z twórcami i wydawcami, z których dzieł się korzysta, ustawodawca uznał za potrzebne stworzenie dla nich pewnego mechanizmu rekompensaty w postaci opłat. Ten sposób ingerencji ustawodawcy zmierza, do kształtowania bardziej zrównoważonego funkcjonowania stosunków gospodarczych. Opłatami obciąża się producentów i importerów urządzeń reprograficznych i nośników, korzystających z masowej produkcji i rozpowszechniania tych urządzeń, ale finalnie obciążeni są nabywcy wspomnianych wyżej urządzeń. Trybunał zwraca uwagę, że z art. 20 konstytucji wynika model społecznej gospodarki rynkowej, która oprócz wolności działalności gospodarczej i własności prywatnej opiera się też na społecznej solidarności.

Trybunał podkreślił, że art. 105 ust. 2 ustawy o prawie autorskim ogranicza wolność działalności gospodarczej nie naruszając zasady proporcjonalności. Przyjęte w zakwestionowanym przepisie ograniczenie wolności działalności gospodarczej jest środkiem służącym ochronie interesów i wartości konstytucyjnych takich jak: prawa twórców, społeczne przesłanki i ekonomiczne podstawy gospodarki rynkowej. Dla ochrony powyższych wartości, oraz uniknięcia ingerencji państwa w sferze masowego dostępu do nowoczesnych urządzeń reprograficznych i utrwalających, ograniczenie wolności działalności gospodarczej w zaskarżonym przepisie jest konieczne.

Rozprawie przewodniczył sędzia TK Marek Kotlinowski, sprawozdawcą był sędzia TK Adam Jamróz.

Wyrok jest ostateczny, a jego sentencja podlega ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw.