Komunikat po Drukuj

Nadanie tytułowi egzekucyjnemu klauzuli wykonalności. P 28/08

Kwestionowany przepis w brzmieniu obowiązującym od 2 kwietnia 2007 r. do 31 grudnia 2009 r. jest niezgodny z ustawą - Prawo o ustroju sądów powszechnych, a przez to z konstytucją.

22  listopada 2010 r. o godz. 10.00 Trybunał Konstytucyjny rozpoznał pytanie prawne Sądu Okręgowego w Lublinie VI Wydział Penitencjarny dotyczące nadania tytułowi egzekucyjnemu klauzuli wykonalności.

Trybunał Konstytucyjny orzekł, że § 182 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 23 lutego 2007 r.  - Regulamin urzędowania sądów powszechnych, w brzmieniu obowiązującym do 31 grudnia 2009 r., jest niezgodny z art. 41 § 1 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych, a przez to jest niezgodny z art. 92 ust. 1 konstytucji. W pozostałym zakresie Trybunał umorzył postępowanie ze względu na zbędność wydania wyroku.

Kwestionowany w pytaniu prawnym przepis został znowelizowany rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości, które weszło w życie 1 stycznia 2010 r. Trybunał podkreślił jednak, że zgodnie z art. 66 ustawy o TK jest on związany granicami wniosku, pytania prawnego lub skargi konstytucyjnej.  Stąd wyrok TK rozstrzyga wyłącznie o zgodności § 182 Regulaminu urzędowania sądów powszechnych (r.u.s.p. ) w wersji obowiązującej od 2 kwietnia 2007 r. do 31 grudnia 2009 r. ze wskazanymi przez sąd pytający wzorcami kontroli. 

Zdaniem sądu pytającego Minister Sprawiedliwości wydając § 182 r.u.s.p. przekroczył zakres przedmiotowy upoważnienia ustawowego do wydania rozporządzenia wyrażony w art. 41 § 1 ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych (u.s.p.) a tym samym naruszył art. 92 ust. 1 konstytucji, który określa wymogi dotyczące wydawania aktów wykonawczych.

Kwestionowany przepis  reguluje sposób nadawania klauzuli wykonalności. Rozstrzygnięcie problemu konstytucyjnego zależało od odpowiedzi na pytanie, czy kwestia sposobu nadawania klauzuli wykonalności mieści się wśród materii, o których mowa jest w art. 41 § 1 u.s.p.

Art. 41 § 1 u.s.p. dotyczy działalności administracyjnej, a nie jurysdykcyjnej sądów. Działalność administracyjna sądów definiowana jest jako wszelka działalność zarządzająca i organizatorska sądów, inna niż związana z czynnościami jurysdykcyjnymi sędziów oraz dotycząca ochrony prawnej wykonywanej przez referendarzy sądowych.

Treść  zakwestionowanego § 182 r.u.s.p. trzeba interpretować w kontekście postanowień kodeksu postępowania cywilnego dotyczących prowadzenia postępowania egzekucyjnego. Zgodnie z art. 776 k.p.c. podstawą egzekucji jest (jeżeli ustawa nie stanowi inaczej) tytuł wykonawczy. Tytuł wykonawczy to tytuł egzekucyjny zaopatrzony w klauzulę wykonalności. Co do zasady nadanie klauzuli wykonalności poprzedza wydanie przez sąd postanowienia o nadaniu klauzuli wykonalności, na które to postanowienie przysługuje zażalenie. § 182 r.u.s.p. odstępuje od tej reguły w odniesieniu do wskazanych w tym przepisie tytułów egzekucyjnych. Dopuszcza sytuację, w której nadanie klauzuli wykonalności nie jest poprzedzone wydaniem postanowienia o nadaniu klauzuli wykonalności (jeżeli nie zachodzi wyjątek od reguły ustalonej na poziomie rozporządzenia w postaci sytuacji, w której klauzula ma być nadana na rzecz osoby lub przeciwko osobom, które nie są wymienione w tytule egzekucyjnym jako uprawnione lub zobowiązane). Komentatorzy jednomyślnie traktują całość czynności związanych z nadaniem klauzuli wykonalności jako postępowanie sądowe. Wynika to z brzmienia przepisów k.p.c., art. 7861 oraz 7862 k.p.c., które wprost określają czynności sądu związane z nadaniem tytułowi egzekucyjnemu klauzuli wykonalności jako postępowanie. Postanowienie sądu o nadaniu klauzuli wykonalności jest  więc orzeczeniem sądowym,  czyli realizacją funkcji jurysdykcyjnej, a nie administracyjnej. Stąd też zakwestionowany przepis r.u.s.p. narusza art. 41 § 1 u.s.p.  w związku z   art. 92 ust. 1 konstytucji.

Stwierdzenie niezgodności zakwestionowanego przepisu z art. 41 § 1 u.s.p. w związku art. 92 ust. 1 konstytucji powoduje, że orzekanie o zgodności z pozostałymi wzorcami kontroli przywołanymi w pytaniu prawnym stało się zbędne. Konsekwencją wyroku Trybunału w rozpatrywanej sprawie jest uchylenie § 182 r.u.s.p. w wersji zakwestionowanej przez sąd pytający. Po wejściu w życie niniejszego wyroku sądy będą stosować reguły kodeksowe dotyczące nadania klauzuli wykonalności. Do ustawodawcy zaś należy decyzja, czy wprowadzić poprzednio obowiązującą normę na poziom regulacji ustawowej (mając przy tym na uwadze wskazane przez sąd pytający wątpliwości związane z kwestią zaskarżalności klauzul wykonalności nadanych w takim trybie), czy też ustaloną w k.p.c. procedurę nadawania klauzuli wykonalności uznać za regułę bez kodeksowych wyjątków.

Rozprawie przewodniczył sędzia TK Mirosław Wyrzykowski, a sprawozdawcą był sędzia TK Andrzej Rzepliński.

Wyrok jest ostateczny, a jego sentencja podlega ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw.