Komunikat po Drukuj

Brak odpowiednio długiej vacatio legis K 14/07

Termin wejścia w życie ustawy z 18 października 2006 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy jest zgodny z konstytucją.

30 czerwca 2009 r. o godz. 9.30 Trybunał Konstytucyjny rozpoznał wniosek Polskiej Konfederacji Pracodawców Prywatnych Lewiatan dotyczący braku odpowiednio długiego okresu dostosowawczego do sytuacji występowania dwóch świąt w jednym tygodniu.

Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 4 w związku z art. 1 pkt 1 i art. 2 ustawy z dnia 18 października 2006 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy jest zgodny z art. 2 konstytucji.

Kwestionowany art. 4 ustawy nowelizującej, jest przepisem końcowym i brzmi następująco: "Ustawa wchodzi w życie z dniem 30 listopada 2006 r". Wnioskodawca przywołał również art. 1 pkt 1 oraz art. 2 ustawy nowelizującej. Pierwszy z nich, tj. art. 1 pkt 1, brzmi: ".w art. 130 § 2 uchyla się zdanie drugie". W wyniku uchylenia zdania drugiego pozostała w mocy zasada opisana w zdaniu pierwszym art. 130 § 2 kodeksu pracy. Skutkuje ona obniżaniem wymiaru czasu pracy o 8 godzin za każdy dzień świąteczny, inny niż niedziela, bez względu na liczbę tego typu dni świątecznych w jednym tygodniu kalendarzowym.

Art. 2 ustawy nowelizującej, jest przepisem o charakterze przejściowym. Przewiduje on, iż: "Zmniejszenie wymiaru czasu pracy w okresie rozliczeniowym obejmującym grudzień 2006 r. nie może spowodować obniżenia wynagrodzenia za pracę wypłacanego pracownikowi za ten okres. Wynagrodzenie takie przysługuje za liczbę godzin pracy ustaloną na podstawie art. 130 k. p. w dotychczasowym brzmieniu". Przepis ten miał charakter epizodyczny i dotyczył sytuacji występujących w grudniu 2006 r.

W uzasadnieniu wniosku PKPP Lewiatan podkreśliła, że nie kwestionuje - co do zasady - regulacji ustawy nowelizującej, "zaskarżając jedynie zbyt krótki okresvacatio legis, jaki poprzedził jej wejście w życie".

Wzorcami kontroli, wskazanymi przez wnioskodawcę, są szczegółowe zasady wyprowadzane z art. 2 konstytucji, tj.: zasada zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa, zasada lojalnego postępowania państwa wobec jednostki, zasada poprawnej legislacji i zasada racjonalnego działania ustawodawcy. Zdaniem wnioskodawcy, vacatio legis wynikająca z art. 4 ustawy nowelizującej, nie spełnia wskazanych tu standardów obowiązujących w państwie prawnym.

Odpowiednia vacatio legis, zgodna z zasadą zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa, zdaniem PKPP Lewiatan, powinna korespondować z długością okresu rozliczeniowego, trwającego przeciętnie 4 miesiące. W ocenie wnioskodawcy w wyniku wprowadzenia ustawy nowelizującej pracodawcy ponieśli znaczne koszty wynikające z konieczności zmiany organizacji pracy już w grudniu 2006 r. Zakwestionowane przepisy zaskoczyły ich całkowicie przez to, że spowodowały zmianę prawa w trakcie trwającego okresu rozliczeniowego.

Z uzasadnienia dołączonego do projektu ustawy nowelizującej wynika, że celem ustawodawcy było wprowadzenie nowych przepisów jeszcze przed grudniem 2006 r., W okresie Świąt Bożego Narodzenia miało bowiem po raz drugi w ciągu tego samego roku dojść do zbiegu dwóch dni świątecznych innych niż niedziela w jednym tygodniu kalendarzowym. Derogacja zdania drugiego art. 130 § 2 k.p., miała usunąć wątpliwości, związane z interpretacją tego przepisu, zwłaszcza - wątpliwości co do jego konstytucyjności.

Trybunał wziął pod uwagę, że znowelizowane przepisy nie zmieniły radykalnie sposobu ustalania czasu pracy. Podstawowe unormowania k. p., tj. art. 129 i art. 130 § 1 i 2 zd. 1 kodeksu pracy zachowały dotychczasowe brzmienie. Uchyleniu poddano jedynie zd. 2 w art. 130 § 2 kodeksu pracy, wobec którego podnoszone były (m. in. przez Rzecznika Praw Obywatelskich) zarzuty jego niekonstytucyjności. W wyniku nowelizacji nastąpił powrót do stanu prawnego sprzed 1 stycznia 2004 r., kiedy pracownicy mieli prawo do tylu dni wolnych od pracy (bez obowiązku ich "odpracowania"), ile dni świątecznych (zgodnie z ustawą) wystąpiło w dni inne niż niedziele.

Sejm uchwalił ustawę nowelizującą kodeks pracy, mieszczącą zaskarżone przepisy, 18 października 2006 r. Ustawę tę Senat przyjął bez poprawek 9 listopada 2006 r. Po podpisaniu przez Prezydenta ustawa nowelizująca została ogłoszona w Dzienniku Ustaw 29 listopada 2006 r. Termin wejścia w życie ustawy został w niej ustalony na dzień 30 listopada 2006 r. (tj. po jednodniowej vacatio legis). Wskazując konkretny dzień wejścia w życia nowelizacji Sejm i Senat zmierzały do jednoznacznego wskazania terminu wejścia w życie przepisów nowelizujących kodeks pracy.

Trybunał Konstytucyjny przyjął, że brak niewątpliwych podstaw do stwierdzenia, iż pracodawcy zrzeszeni w PKPP Lewiatan zostali całkowicie zaskoczeni zaskarżonymi przepisami ustawy nowelizacyjnej.

Po pierwsze, zbieg dni świątecznych (ustawowo wolnych od pracy), innych niż niedziele, w jednym tygodniu w maju i w grudniu 2006 r. był okolicznością wynikającą z innych poprzednio obowiązujących ustaw, które nie zostały zakwestionowane, oraz z uznania przez te ustawy określonych dni za "wolne od pracy" (1 i 3 maja, 25 - 26 grudnia). Po drugie, rządowy projekt ustawy nowelizującej został opublikowany w Biuletynie Informacji Publicznej i był dostępny dla zainteresowanych na długo przed uchwaleniem ustawy. W zakresie przepisów zakwestionowanych przez PKPP Lewiatan brzmienie ustawy nie różni się od brzmienia tak ogłoszonego projektu. Po trzecie, projektowana ustawa była przekazana w ramach konsultacji społecznych organizacjom pracodawców, w tym: wnioskodawcy - PKPP Lewiatan (przy czym wnioskodawca nie zgłosił swych uwag w ustawowym terminie, uczestniczył natomiast w posiedzeniach nadzwyczajnej komisji sejmowej, opiniującej kwestionowane zmiany w unormowaniach k. p.). Wnioskodawca miał więc świadomość zarówno kierunków nowelizacji, jak i woli ustawodawcy, by projektowane zmiany objęły dni świąteczne już w grudniu 2006 r.

Trybunał Konstytucyjny przyjął, że skrócenie typowego okresu vacatio legis (ograniczające w pewnym stopniu czasowe możliwości przystosowania się do znowelizowanych regulacji prawnych) znajdowało dostateczne usprawiedliwienie w innych wartościach konstytucyjnych. W szczególności miało służyć zapewnieniu zgodności unormowań art. 130 k.p. z art. 66 ust. 2 konstytucji oraz koherencji pomiędzy treścią art. 130 § 2 a art. 1519 k. p. Przy uwzględnieniu faktu uczestnictwa PKPP Lewiatan oraz jej udziału w sejmowej konsultacji projektu ustawy mieszczącej kwestionowane unormowania oraz ich udziału w pracach komisji sejmowej nad istotną tu nowelizacją ustawy - Kodeks pracy, odstąpienie od czternastodniowej vacatio legis należy uznać za usprawiedliwione. Uzasadnia je dążenie do ochrony innych wartości: zgodności prawa z konstytucją, jednoznaczności unormowań ustawowych i wewnętrznej spójność unormowań kodeksu pracy, istotnych dla urzeczywistnienia konstytucyjnej zasady państwa prawnego (art. 2 konstytucji). Trybunał Konstytucyjny uwzględnił ponadto wąski zakres kwestionowanej przez wnioskodawcę nowelizacji, fakt przywrócenia przez nią poprzedniego brzmienia (niekwestionowanych co do zgodności z konstytucją) unormowań kodeksowych oraz potrzebę respektowania konstytucyjnego prawa do wypoczynku gwarantowanego w art. 66 ust. 2 konstytucji (prawo pracownika "do określonych w ustawie dni wolnych od pracy").

Rozprawie przewodniczył sędzia TK Zbigniew Cieślak, a sprawozdawcą był sędzia TK Marian Grzybowski.

Wyrok jest ostateczny, a jego sentencja podlega ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw.