Komunikat po Drukuj

Koszty sądowe - brak możliwości złożenia zażalenia na postanowienie sądu rejonowego rozpoznającego skargę na postanowienie referendarza sądowego P 54/07

Zwolnienie od kosztów sądowych nie stanowi formy wymierzania sprawiedliwości, jest więc dopuszczalne, aby sądy w tej sprawie nie orzekały w pierwszej instancji. Wystarczy, żeby decyzja wydana przez organ niesądowy została zweryfikowana w dalszej instancji, tym razem sądowej.

15 lipca i 1 grudnia 2008 r. o godz. 10.00 Trybunał Konstytucyjny rozpoznawał pytanie prawne Sądu Rejonowego Poznań-Stare Miasto w Poznaniu Wydział I Cywilny dotyczące kosztów sądowych - braku możliwości złożenia zażalenia na postanowienie sądu rejonowego rozpoznającego skargę na postanowienie referendarza sadowego.

W wyroku z 1 grudnia 2008 r. Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 39823 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego jest zgodny z art. 32 ust. 1 i art. 78 Konstytucji oraz nie jest niezgodny z art. 176 ust. 1 Konstytucji.

Kwestionowany przepis posiada następujące brzmienie: "§ 1. Wniesienie skargi na postanowienie referendarza w przedmiocie kosztów sądowych lub kosztów procesu wstrzymuje jego wykonalność. Rozpoznając skargę sąd wydaje postanowienie, w którym zaskarżone postanowienie referendarza sądowego utrzymuje w mocy albo je zmienia. § 2. W sprawach, o których mowa w § 1, sąd orzeka jako sąd drugiej instancji, stosując odpowiednio przepisy o zażaleniu."

Orzekanie przez referendarzy o kosztach sądowych i kosztach procesu, w tym również o zwolnieniu stron od ponoszenia tych kosztów, nie stanowi formy wymierzania sprawiedliwości, lecz czynność dodatkową. Może zatem zostać powierzone organom, które nie sprawują wymiaru sprawiedliwości, jak choćby referendarzom sądowym. Dla zagwarantowania jednostce prawa do sądu konieczne, ale jednocześnie i wystarczające, będzie zapewnienie jej możliwości zaskarżenia takiego rozstrzygnięcia organu niesądowego do sądu powszechnego lub administracyjnego.

Zarzut naruszenia przez kwestionowany przepis konstytucyjnej zasady równości opiera się na błędnym założeniu, że wszystkie osoby ubiegające się o zwolnienie od kosztów sądowych powinny mieć zagwarantowane prawo do dwukrotnego rozpatrzenia ich wniosków przez niezależne i niezawisłe sądy. Tymczasem skoro zwolnienie od kosztów sądowych nie stanowi formy wymierzania sprawiedliwości, jest dopuszczalne, aby w ogóle sądy w tej sprawie nie orzekały w pierwszej instancji. Wystarczy, żeby decyzja wydana przez organ niesądowy została następnie zweryfikowana w dalszej instancji, tym razem sądowej. Zarówno ci, których wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych rozpoznaje referendarz, jak i ci, których analogiczny wniosek rozpoznaje sąd, mają zagwarantowane prawo do sądowej weryfikacji rozstrzygnięcia pierwszoinstancyjnego. Nie sposób zatem uznać, że zaskarżona regulacja narusza art. 32 ust. 1 Konstytucji.

Postanowienie w przedmiocie zwolnienia od kosztów sądowych, niezależnie od tego, czy zostanie wydane przez sąd, czy przez referendarza podlega zaskarżeniu. Na postanowienie sądu strona może bowiem wnieść zażalenie, zaś na postanowienie referendarza sądowego - skargę. W obu przypadkach jest zatem zrealizowane konstytucyjne prawo do zaskarżenia orzeczeń wydanych w pierwszej instancji (art. 78 Konstytucji).

Art. 176 ust. 1 Konstytucji stanowi nieadekwatny wzorzec dla kontroli zaskarżonej regulacji, gdyż orzekanie w przedmiocie zwolnienia od kosztów sądowych, o ile dokonywane jest przez referendarzy sądowych, nie należy do spraw zastrzeżonych do wyłącznej właściwości sądów. Sąd rozstrzyga tę sprawę dopiero w drugiej instancji, sprawując zarazem funkcje kontrolne wobec rozstrzygnięcia w pierwszej instancji, które wydał nie będący sądem referendarz sądowy. Tymczasem wskazany jako wzorzec art. 176 ust. 1 Konstytucji dotyczy spraw rozpatrywanych przez sądy.

Rozprawie przewodniczył wiceprezes TK Janusz Niemcewicz, a sprawozdawcą był sędzia TK Marek Kotlinowski.

Wyrok jest ostateczny, a jego sentencja podlega ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw.