Komunikat po Drukuj

Uchwała w sprawie powołania komisji śledczej. U 1/08

26 listopada 2008 r. o godz. 10.00 Trybunał Konstytucyjny w pełnym składzie rozpoznał wniosek Grupy posłów na Sejm dotyczący uchwały w sprawie powołania komisji śledczej do spraw nacisków.

Trybunał Konstytucyjny orzekł, że: 
- art. 1 uchwały Sejmu z dnia 11 stycznia 2008 r. o powołaniu Komisji Śledczej do zbadania sprawy zarzutu nielegalnego wywierania wpływu przez członków Rady Ministrów, Komendanta Głównego Policji, Szefa Centralnego Biura Antykorupcyjnego oraz Szefa Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego na funkcjonariuszy Policji, Centralnego Biura Antykorupcyjnego oraz Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, prokuratorów i osoby pełniące funkcje w organach wymiaru sprawiedliwości w celu wymuszenia przekroczenia uprawnień lub niedopełnienia obowiązków w związku z postępowaniami karnymi oraz czynnościami operacyjno-rozpoznawczymi w sprawach z udziałem lub przeciwko członkom Rady Ministrów, posłom na Sejm Rzeczypospolitej Polskiej i dziennikarzom, w okresie od 31 października 2005 roku do 16 listopada 2007 roku jest zgodny z art. 2 i art. 7 Konstytucji oraz nie jest niezgodny z art. 42 ust. 3 w związku z art. 111 ust. 1 Konstytucji;

- art. 2 pkt 1 i 2 powyższej uchwały jest zgodny z art. 2, art. 7 i art. 111 ust. 1 w związku z art. 95 ust. 2 Konstytucji oraz nie jest niezgodny z art. 42 ust. 3 w związku z art. 111 ust. 1 Konstytucji;

- art. 3 pkt 1 lit. a, b, d oraz pkt 2 lit. a powyższej uchwały są zgodne z art. 2, art. 7 i art. 111 ust. 1 w związku z art. 95 ust. 2 Konstytucji;

- art. 3 pkt 1 lit. c oraz pkt 2 lit. b powyższej uchwały są zgodne z art. 2, art. 7 i art. 111 ust. 1 w związku z art. 95 ust. 2 Konstytucji, a w częściach obejmujących wyrazy: "przez członków Rady Ministrów, Szefa Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Szefa Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Komendanta Głównego Policji", nie są niezgodne z art. 42 ust. 3 w związku z art. 111 ust. 1 Konstytucji;

- art. 2 i art. 3 powyższej uchwały są zgodne z art. 32 ust. 1 Konstytucji;

- art. 2 pkt 3 powyższej uchwały, w części obejmującej wyrazy: "a także ustalenie, czy miały miejsce przypadki niszczenia dowodów naruszenia lub nadużycia podstaw stosowania czynności operacyjno-rozpoznawczych oraz przypadki ujawniania tajemnicy państwowej lub służbowej przez członków Rady Ministrów, Szefa Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Szefa Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Komendanta Głównego Policji lub na ich polecenie", jest niezgodny z art. 2, art. 7 i art. 111 ust. 1 w związku z art. 95 ust. 2 Konstytucji oraz nie jest niezgodny z art. 42 ust. 3 w związku z art. 111 ust. 1 Konstytucji;

- art. 2 pkt 4 powyższej uchwały, w części obejmującej wyrazy: "a także ustalenie ewentualnych korzyści, które te osoby osiągnęły lub zamierzały osiągnąć", jest niezgodny z art. 2, art. 7 i art. 111 ust. 1 w związku z art. 95 ust. 2 Konstytucji;

- art. 3 pkt 1 lit. e powyższej uchwały jest niezgodny z art. 2, art. 7 i art. 111 ust. 1 w związku z art. 95 ust. 2 Konstytucji;

- art. 3 pkt 3 powyższej uchwały jest niezgodny z art. 2, art. 7 i art. 111 ust. 1 w związku z art. 95 ust. 2 Konstytucji;

W pozostałym zakresie Trybunał umorzył postępowanie ze względu na niedopuszczalność wydania wyroku. 
(link do sentencji w całości pod komunikatem).

Trybunał zaznaczył, że Sejm, wykonując swoje funkcje kontrolne na podstawie art. 95 ust. 2 konstytucji, ma swobodę tworzenia komisji śledczych do badania określonych spraw zaistniałych w określonym w uchwale przedziale czasu. Przedmiotem śledztwa sejmowego mogą być podlegające kontroli Sejmu zdarzenia z okresu działania bądź aktualnie funkcjonującej, jak i już nie urzędującej Rady Ministrów. Wynika to z samej istoty systemu parlamentarno-gabinetowego. Wyznaczone w uchwale daty mają kluczowe znaczenie dla określenia sprawy, którą ma zbadać komisja.

Trybunał orzekł, że w kwestionowanej uchwale Sejm zgodnie z konstytucją określił cel działania komisji, a określenie w dwóch osobnych jednostkach redakcyjnych - art. 2 i art. 3 odpowiednio celu działania komisji śledczej oraz zakresu jej działania, nie narusza zasad prawidłowej legislacji oraz zasady legalizmu (art. 2 i art. 7 konstytucji).

Użycie w tekście uchwały powołującej komisję śledczą słowa "zarzut" oraz wymienienie w uchwale z imienia i nazwiska konkretnych osób, których działalność ma być przez komisję zbadana nie jest niezgodne z zasadą domniemania niewinności (art. 42 ust 3 konstytucji). Trybunał podkreślił, że użycie słowa "zarzut" (nie pierwszy zresztą raz w tytule uchwały powołującej komisję śledczą) nie przesądza jeszcze o winie, a postępowanie przed komisją śledczą nie ma charakteru represyjnego, lecz jedynie wyjaśniające. W konsekwencji zasada domniemania niewinności jest w tym wypadku nieadekwatnym wzorcem kontroli.

Komisje śledcze w systemie parlamentarnym odgrywają szczególnie istotną rolę w ustawicznym zapewnianiu efektywnej odpowiedzialności politycznej i/lub prawnej osób pełniących wysokie i najwyższe stanowiska w administracji rządowej za zgłaszane w debacie publicznej zarzuty nadużycia władzy. Działalność powołanej zakwestionowaną uchwałą komisji śledczej ma doprowadzić do zbadania, czy członkowie Rady Ministrów w okresie od 31 października 2005 roku do 16 listopada 2007 roku nie dopuścili się czynów polegających na wywieraniu nielegalnego, a więc niezgodnego z ustawami, wpływu na wskazane w uchwale podmioty. Takie określenie zakresu działania komisji nie narusza konstytucyjnej zasady równości (art. 32 konstytucji), a co więcej, ma być gwarancją rzeczywistej kontroli działań egzekutywy przez legislatywę. Zakres sprawy wytyczonej w uchwale do zbadania przez komisję śledczą jest w pełni zgodny z postulowanym przez wnioskodawców podejściem - aby wobec prawa traktować "polityków w taki sam sposób jak innych obywateli".

Trybunał postanowił również na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy z 1 sierpnia 1997 roku o Trybunale Konstytucyjnym umorzyć postępowanie w zakresie badania zgodności tytułu zakwestionowanej uchwały Sejmu z powodu niedopuszczalności wydania orzeczenia, ponieważ tytuł uchwały nie ma charakteru normatywnego.

W następstwie wyroku Trybunału, komisja śledcza powołana uchwałą Sejmu 11 stycznia 2008 r. będzie mogła kontynuować pracę w zakresie wyznaczonym przez część normatywną art. 1, czyli część art. 1, w której określono sprawę, jaką ma zbadać komisja, oraz utrzymane w mocy przepisy art. 2 i art. 3 kwestionowanej uchwały.

Gdyby w dotychczasowej pracy komisja śledcza zebrała materiały dotyczące kwestii wykraczających poza sprawę określoną w części normatywnej art. 1 kwestionowanej uchwały (a więc materiały dotyczące spraw określonych w w art. 2 w pkt 3 i 4, oraz w art. 3 w pkt 1 lit. e oraz pkt 3) jest zobowiązana do usunięcia ich z akt sprawy. Obowiązek ten wynika bezpośrednio z zasady legalizmu działania organów władzy publicznej.

Rozprawie przewodniczył prezes TK Bohdan Zdziennicki, a sprawozdawcą był sędzia TK Andrzej Rzepliński.

Wyrok jest ostateczny, a jego sentencja podlega ogłoszeniu w Monitorze Polskim.