Komunikat po Drukuj

Dotacje do działalności niepublicznych przedszkoli K 19/07

Kwestionowany przepis nadmiernie ogranicza samodzielność finansową gmin, których mieszkańcy korzystają z edukacji przedszkolnej poza granicami terytorialnymi własnych wspólnot.

18 grudnia 2008 r. o godz. 13.30 Trybunał Konstytucyjny rozpoznał połączone wnioski Rady Gminy Nieporęt i Rady Gminy Stopnica dotyczące dotacji gminy do działalności niepublicznych przedszkoli.

Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 90 ust. 2c ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty w zakresie, w jakim nakazuje pokrycie wyższych kosztów dotacji ­- w przeliczeniu na jednego ucznia - niż dotacje przysługujące przedszkolom niepublicznym usytuowanym na terenie gminy zobowiązanej, w tej części kosztów, która przekracza iloczyn ustalonego przez gminę zobowiązaną wskaźnika procentowego i kwoty wydatków bieżących, o których mowa w ust. 2b tego artykułu, ustalonych przez gminę uprawnioną do refundacji, jest niezgodny z art. 16 ust. 2 i art. 167 ust. 1 konstytucji oraz z art. 3 ust. 1 Europejskiej Karty Samorządu Lokalnego, sporządzonej w Strasburgu dnia 15 października 1985 r.

Przepis w zakresie określonym w wyroku traci moc obowiązującą z upływem 31 grudnia 2009 r.

Ponadto TK orzekł, że zaskarżony przepis jest zgodny z art. 2 konstytucji i nie jest niezgodny z art. 32 ust. 1 i art. 164 ust. 3 konstytucji.
(link do sentencji w całości pod tym komunikatem prasowym)

Trybunał Konstytucyjny podkreślił, że finansowanie przez gminę edukacji przedszkolnej mieszkańców, także tych, którzy korzystają z oferty placówek oświatowych ulokowanych na terenie innych gmin, pozostaje w zakresie realizowania przez gminę zadania własnego, bo służy - jakkolwiek niebezpośrednio - zaspokajaniu bieżących potrzeb wspólnoty.

Zdaniem Trybunału ustawodawca nie sprecyzował żadnych pomocniczych kryteriów, którymi poszczególne gminy miałyby kierować się przy ustalaniu, czy wskaźnik procentowy powinien być wyższy od wskaźnika gwarantowanego na minimalnym pułapie 75 proc.. Swoboda ta wzmacnia samodzielność samorządu terytorialnego w sferze prowadzenia przez jego jednostki polityki oświatowej. Jednak w mechanizmie refundacji działa nadmiernie restrykcyjnie, ograniczając swobodę - przede wszystkim finansową - innych gmin, których mieszkańcy korzystają z edukacji przedszkolnej poza granicami terytorialnymi własnych wspólnot.

Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że jeśli koszt refundowanej dotacji przekroczy koszt dotacji udzielanej przez gminę zobowiązaną "własnym" przedszkolom niepublicznym, to nadwyżka wynikająca z zastosowania wyższego wskaźnika procentowego (nie zaś z wyższych wydatków bieżących ponoszonych, w przeliczeniu na jednego ucznia, w przedszkolach publicznych innej gminy) jest obciążeniem finansowym nadmiernie ograniczającym swobodę gminy zobowiązanej do refundacji.

Zakwestionowany w tej sprawie art. 90 ust. 2c ustawy o systemie oświaty uznany został przez Trybunał za niekonstytucyjny jedynie w pewnym zakresie jego zastosowania. Utrata mocy obowiązującej, jako skutek orzeczenia Trybunału, nie dotknie zatem całego artykułu, który nadal, w dotychczasowym brzmieniu choć o zmodyfikowanej treści, pozostawał będzie elementem ustawy o systemie oświaty.

Dziedzina prawa, do której zaliczyć trzeba zakwestionowany artykuł ustawy to prawo finansowe. Przepisy prawa określające zakres zobowiązań finansowych winny być kształtowane z dużą troską o ich precyzję i jasność. Rozliczenia między gminami, w tym zwłaszcza zasady ustalania wysokości kosztów, o których refundację gmina dotująca przedszkole niepubliczne może się ubiegać ze strony innej gminy, której mieszkańcy uczęszczali do tego przedszkola, stanowią sferę szczególnie newralgiczną. Ewentualna nieścisłość czy zawiłość regulacji może bowiem prowadzić do sporu między gminami lub stać się podstawą pociągnięcia do odpowiedzialności organów i osób odpowiedzialnych za stan finansów w danej jednostce samorządu terytorialnego.

Należy również wziąć pod uwagę ustawowo określony harmonogram przygotowania i uchwalenia budżetu przez gminy. Zmiana zasad refundowania dotacji przyznawanych przedszkolom niepublicznym jest czynnikiem, który powinien być gminom znany ze stosownym wyprzedzeniem w stosunku do początku roku budżetowego. Dlatego Trybunał Konstytucyjny doszedł do przekonania, że na tle niniejszej sprawy poważne argumenty przemawiają za odroczeniem terminu utraty mocy obowiązującej przez art. 90 ust. 2c ustawy o systemie oświaty. Odsunięcie w czasie skutków prawnych wyroku stworzy ustawodawcy dogodne warunki do uchwalenia stosownej zmiany przepisów, uwzględniającej niniejsze orzeczenie.

Trybunał Konstytucyjny liczy na odpowiednią interwencję ustawodawcy przed upływem 31 grudnia 2009 r., jednak nie odstępuje od użycia w sentencji wyroku formuły zakresowej. W ten sposób dochodzi bowiem do stworzenia instrumentu, który - pomimo skomplikowania i trudności z bezpośrednią aplikacją w praktyce - umożliwi sanowanie konstytucyjności art. 90 ust. 2 c w wypadku bezczynności legislatywy.

Rozprawie przewodniczył sędzia TK Wojciech Hermeliński, a sprawozdawcą był sędzia TK Mirosław Wyrzykowski.

Wyrok jest ostateczny, a jego sentencja podlega ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw.