Ustrój m.st. Warszawy K 24/02
12 lutego 2003 r. o godz. 10:00 Trybunał Konstytucyjny w pełnym składzie rozpoznał wnioski gmin warszawskich w sprawie zgodności z Konstytucją oraz Europejską Kartą Samorządu Terytorialnego ustawy z dnia 15 marca 2002 roku o ustroju miasta stołecznego Warszawy.
Trybunał Konstytucyjny orzekł , że ustawa z dnia 15 marca 2002 roku o ustroju miasta stołecznego Warszawy jest zgodna z Konstytucją oraz z Europejską Kartą Samorządu Terytorialnego. Wobec cofnięcia wniosku Trybunał postanowił umorzyć postępowanie w zakresie badania zgodności art. 5-12 oraz art. 14 zaskarżonej ustawy z art. 2 oraz z art. 164 ust. 1 i 3 oraz z art. 169 ust. 4 lub art. 165 ust. 1 Konstytucji.
Postępowanie zostało wszczęte na wniosek organów stanowiących gmin warszawskich podlegających zniesieniu na mocy ustawy warszawskiej. Trybunał uznał, że postępowanie wszczęte w tej sprawie i nie zakończone przed wejściem ustawy w życie nie może zostać umorzone z powodu zniesienia gmin występujących z wnioskami inicjującymi postępowanie. Oznaczałoby to bowiem pozbawienie tych gmin możliwości ochrony ich samodzielności w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym.
Zdaniem Trybunału nie jest trafne założenie wnioskodawców, zgodnie z którym z Konstytucji wynika określony model struktury miejskiej i dopuszczalny jest jeden tylko wariant ustroju stolicy, zakładający utrzymanie dotychczasowego podziału na gminy. TK uznał, iż powyższe założenie nie jest trafne w świetle art. 29 Konstytucji. Trybunał podtrzymał wyrażany wcześniej pogląd, że pewne ograniczenia samodzielności gmin mogą okazać się niezbędne przy zarządzaniu złożonym organizmem miejskim, jakim jest Warszawa. Zdaniem Trybunału zakres, kierunki i formy tych ograniczeń pozostają w sferze swobody regulacyjnej ustawodawcy. TK stwierdził, iż nie jest powołany do zbadania celowości bądź słuszności przyjętych przez ustawodawcę rozwiązań. Zwrócił także uwagę, że zasada samodzielności gminy nie może być rozpatrywana w oderwaniu od innych zasad ustrojowych - w szczególności zasady jednolitości państwa (art. 3 Konstytucji) i zasady dobra wspólnego (art. 1 Konstytucji).
Trybunał wskazał, iż prawo do samorządu nie powinno być rozumiane jako prawo obywatela do konkretnej gminy, której istnienie i granice nie mogą podlegać zmianom. Zdaniem TK przeczyłoby to zasadzie racjonalności ustroju demokratycznego, uwzględniającego doświadczenia płynące z funkcjonowania tworzonych przez siebie instytucji. Przejawem niezrozumienia istoty prawa do samorządu byłoby także twierdzenie, że ustawodawca, który w swoich dążeniach do poprawy funkcjonowania ustroju miasta stołecznego wprowadza nowe rozwiązania strukturalne, narusza w ten sposób prawo mieszkańców do samorządu.
Oceniając tryb pracy nad ustawą Trybunał uznał, że wykorzystane procedury konsultacyjne nie naruszyły zasady dialogu społecznego oraz demokratycznego państwa prawnego w takim stopniu by obalały domniemanie konstytucyjności zaskarżonej ustawy. Trybunał zgodził się, iż demokratyczne państwo prawne zasadza się na prawie obywateli do osobistego uczestnictwa w podejmowaniu decyzji politycznych. Normuje to również Europejska Karta Samorządu Terytorialnego. EKST nakazuje konsultacje zmian granic wśród społeczności lokalnej, zostawia jednak swobodę w kwestii sposobu dokonania takiej konsultacji. Zdaniem Trybunału standardy wymienione w Karcie wymagają konkretyzacji w drodze ustawy. Trybunał uznał także, iż ze względu na swój ogólny charakter przepisy Europejskiej Karty Samorządu Terytorialnego nie mogą stanowić podstawy do zakwestionowania wykorzystanych procedur konsultacyjnych.
Analizując zarzuty dotyczące możliwości wygaśnięcia nie odnowionego stosunku pracy z pracownikami samorządowymi w związku z wyborami do Rady Miasta Warszawy (art. 18 ust. 3 i 4 ustawy warszawskiej) TK stwierdził, iż ustawodawca ma prawo do przeprowadzenia reform ustrojowych w konstytucyjnie określonych granicach. W analizowanym przypadku granice te nie zostały przekroczone. Z tych względów art. 18 ust. 3 i 4 został uznany za zgodny z art. 2 Konstytucji.
Trybunał uznał także, iż ustawodawca przekształcając przedsiębiorstwa komunalne i zakłady budżetowe wykonujące zadania o charakterze użyteczności publicznej w jednoosobowe spółki prawa handlowego miasta (art. 21 ustawy warszawskiej) nie pozbawił gmin własności, ale tylko rozstrzygnął o prawno-administracyjnych formach jej wykonania. Nie można więc mówić o naruszenie zasad konstytucyjnych stanowionych w art. 2 i art. 165 ust 1 .
Trybunał stwierdził również, iż wskazane błędy legislacyjne nie są wystarczająco poważne, by uzasadnić twierdzenie, iż ustawa narusza zasadę demokratycznego państwa prawnego (art. 2 Konstytucji).
Rozprawie przewodniczył Wiceprezes TK Andrzej Mączyński, a sprawozdawcą był Sędzia TK Bohdan Zdziennicki.
Wyrok jest ostateczny, a jego sentencja podlega ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw.