Zasady ustanowienia kuratora celem wykonywania praw małoletniego pokrzywdzonego przestępstwem. SK 5/12
Wyłączenie możliwości wykonywania przez rodzica małoletniego – działającego w charakterze przedstawiciela ustawowego – praw tego małoletniego jako pokrzywdzonego w postępowaniu karnym prowadzonym przeciwko drugiemu z jego rodziców i wprowadzenie obowiązku ustanowienia w tym celu kuratora są zgodne z konstytucją.
15 października 2013 r. i 21 stycznia 2014 r. Trybunał Konstytucyjny rozpoznawał połączone skargi konstytucyjne dotyczące zasad ustanowienia kuratora celem wykonywania praw małoletniego pokrzywdzonego przestępstwem.
Na posiedzeniach 27 marca 2012 r. i 15 listopada 2012 r. Trybunał Konstytucyjny postanowił na podstawie art. 153 § 2 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego w związku z art. 20 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym odbyć całe posiedzenie w sprawie skargi konstytucyjnej sygn. akt <link s sk-5512 _blank>SK 55/12, połączonej do wspólnego rozpoznania ze skargą konstytucyjną o sygn. akt <link s sk-512 _blank>SK 5/12, przy drzwiach zamkniętych (bez udziału publiczności) i nie transmitować rozprawy na stronie internetowej Trybunału Konstytucyjnego.
W wyroku z 21 stycznia 2014 r. Trybunał orzekł, że art. 51 § 2 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego w związku z art. 98 § 2 pkt 2 w związku z art. 98 § 3 w związku z art. 99 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy w zakresie, w jakim wyłączają możliwość wykonywania przez rodzica małoletniego – działającego w charakterze przedstawiciela ustawowego – praw tego małoletniego jako pokrzywdzonego w postępowaniu karnym prowadzonym przeciwko drugiemu z jego rodziców i wprowadzają obowiązek ustanowienia w tym celu kuratora, są zgodne z art. 47 w związku z art. 51 ust. 1, z art. 48 ust. 2 w związku z art. 32 ust. 1 i z art. 72 ust. 1 konstytucji oraz nie są niezgodne z art. 45 ust. 1 w związku z art. 32 ust. 1 i z art. 72 ust. 3 konstytucji. W pozostałym zakresie Trybunał umorzył postępowanie.
Zdanie odrębne zgłosiła sędzia TK Teresa Liszcz
Trybunał Konstytucyjny uznał, że problemem pojawiającym się na tle rozpatrywanej sprawy jest kwestia konstytucyjności reprezentacji osoby małoletniej pokrzywdzonej przestępstwem w postępowaniu karnym w świetle ugruntowanego orzecznictwa Sądu Najwyższego. Trybunał uznał, że tylko wprowadzenie kuratora, jako obiektywnego reprezentanta dziecka w postępowaniu karnym, minimalizuje niebezpieczeństwo konfliktu pomiędzy interesem rodzica, chcącego reprezentować dziecko w procesie toczącym się przeciwko drugiemu z rodziców, a interesem dziecka. Stwarza też gwarancję podejmowania możliwie najbardziej obiektywnych decyzji w przedmiocie wykonywania praw małoletniego jako pokrzywdzonego. Trybunał wskazał również na zagrożenia związane z dokonywaniem –na wstępnym etapie postępowania przygotowawczego – oceny tego, czy rodzic we właściwy sposób dziecko będzie reprezentował.
Trybunał Konstytucyjny – w trybie art. 4 ust. 2 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym – podjął postanowienie sygnalizacyjne, w którym przedstawił Sejmowi RP uwagi dotyczące niezbędności podjęcia działań ustawodawczych, zmierzających do usunięcia nieprawidłowości w postępowaniach karnych, w których osoby małoletnie, pokrzywdzone w wyniku przestępstwa rodzica lub rodziców, reprezentowane są przez kuratora ustanowionego przez sąd opiekuńczy. Trybunał Konstytucyjny uznał za konieczne wprowadzenie unormowań, które określiłyby kompetencje osób mogących pełnić funkcję kuratora procesowego dla dziecka w tego typu sprawach oraz obowiązek informowania rodzica o przebiegu sprawy.
Rozprawie przewodniczył sędzia TK Leon Kieres, sprawozdawcą była sędzia TK Małgorzata Pyziak-Szafnicka.