Postępowanie przygotowawcze; wydanie postanowienia o odmowie wszczęcia dochodzenia lub umorzeniu dochodzenia bez konieczności sporządzania uzasadnienia. SK 25/13
Brak uzasadnienia postanowienia o umorzeniu dochodzenia nie narusza prawa do zaskarżania rozstrzygnięć wydanych w pierwszej instancji.
25 marca 2014 r. o godz. 9.00 Trybunał Konstytucyjny rozpoznał skargę konstytucyjną W. P. dotyczącą wydania postanowienia o odmowie wszczęcia dochodzenia lub umorzeniu dochodzenia na etapie postępowania przygotowawczego bez konieczności sporządzania uzasadnienia.
Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 325e § 1 zdanie drugie ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego w zakresie, w jakim zezwala organowi prowadzącemu dochodzenie na wydanie postanowienia o umorzeniu dochodzenia bez uzasadnienia, jest zgodny z art. 78 konstytucji oraz nie jest niezgodny z art. 45 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 konstytucji.
W pozostałym zakresie Trybunał umorzył postępowanie.
Postępowanie w zakresie kontroli zgodności zaskarżonej regulacji z art. 2 i 32 ust. 1 konstytucji zostało umorzone ze względu na niedopuszczalność wydania orzeczenia. Powołane przepisy konstytucji mogą być samoistnymi wzorcami w kontroli inicjowanej w trybie skargi konstytucyjnej tylko wyjątkowo, ponieważ nie stanowią samodzielnych źródeł praw i wolności o charakterze podmiotowym. Znaczy to, że jako wzorce mogą być powołane wyłącznie w powiązaniu z innymi przepisami konstytucji wyrażającymi wolności lub prawa podmiotowe albo – w wypadku art. 2 konstytucji – gdy skarżący wywiedzie z niego prawa lub wolności niewyrażone w innych przepisach konstytucji. Skarga nie spełniła tych warunków formalnych.
Wyrażający prawo do sądu art. 45 ust. 1 konstytucji, z którego wynika m.in. zasada sprawiedliwej procedury, odnosi się wyłącznie do postępowania sądowego. Znaczy to, że adresatem wymogu rzetelnego uzasadniania orzeczeń jest tylko sąd, nie zaś będąca organem postępowania przygotowawczego Policja, która wydała postanowienie o umorzeniu dochodzenia, korzystając z ustawowej możliwości odstąpienia od sporządzania uzasadnienia. Art. 45 ust. 1 konstytucji jest zatem nieadekwatnym wzorcem kontroli, co znaczy, że art. 325e § 1 zdanie drugie k.p.k. w zaskarżonym zakresie nie jest z nim niezgodny.
Art. 78 konstytucji ustanawia prawo stron każdego postępowania do uruchamiania procedury weryfikującej prawidłowość rozstrzygnięć wydawanych przez każdy organ działający w charakterze pierwszej instancji. Ustawodawca ma obowiązek umożliwić stronom uruchomienie stosownej procedury, a także ustanowić takie wymogi formalne środka zaskarżenia, które nie czynią skorzystania z niego nadmiernie utrudnionym lub niemożliwym. Trybunał orzekł, że zaskarżona regulacja spełnia powyższe wymagania. Postanowienie o umorzeniu dochodzenia podlega zaskarżeniu do sądu. Sąd rozpoznający zażalenie dokonuje kontroli rozstrzygnięcia wydanego przez organ postępowania przygotowawczego. Celem tej kontroli jest ustalenie, czy w sprawie nie doszło do naruszenia zasad postępowania kwalifikowanych jako względne albo bezwzględne przyczyny odwoławcze. Sąd ma zatem obowiązek kompleksowej oceny danego postępowania przygotowawczego, w szczególności sprawdzenia, czy okoliczności sprawy zostały wszechstronnie wyjaśnione. Brak uzasadnienia postanowienia o umorzeniu dochodzenia i wynikające z tego ewentualne trudności ze sporządzeniem uzasadnienia nie stoją zatem na przeszkodzie poddaniu go efektywnej kontroli sądowej. Ponadto art. 325e § 1 zdanie drugie k.p.k. w zaskarżonym zakresie nie czyni niedostępnym zażalenia na postanowienie o umorzeniu dochodzenia. Zażalenie sporządza się zgodnie z ogólnymi wymogami stawianymi temu pismu procesowemu (wskazanie zaskarżonego rozstrzygnięcia, podanie żądania, ewentualnie wskazanie nowych faktów lub dowodów). Sprostanie im nie wymaga znajomości uzasadnienia postanowienia o umorzeniu dochodzenia. Podmioty uprawnione do wniesienia zażalenia mają także prawo przejrzenia akt, a tym samym możliwość zapoznania się z materiałem dowodowym zgromadzonym w sprawie, co może pomóc w ewentualnym sformułowaniu zarzutów pod adresem kwestionowanego postanowienia i ich uzasadnieniu.
Rozprawie przewodniczył sędzia TK Andrzej Wróbel, sprawozdawcą był sędzia TK Marek Kotlinowski.