Uprawnienie pokrzywdzonego do wniesienia aktu oskarżenia SK 1/14
Uzależnienie nabycia przez pokrzywdzonego uprawnienia do wniesienia subsydiarnego aktu oskarżenia od powtórnego wydania przez prokuratora tego samego rodzajowo postanowienia (o odmowie wszczęcia albo o umorzeniu postępowania) nie narusza zasady równego traktowania w związku z prawem do sprawiedliwego rozpatrzenia sprawy przez sąd oraz w związku z zakazem zamykania ustawą drogi sądowej do dochodzenia naruszonych wolności – stwierdził Trybunał Konstytucyjny.
19 maja 2015 r. o godz. 13:00 Trybunał Konstytucyjny rozpoznał skargę konstytucyjną J.Ł. dotyczącą uprawnienia pokrzywdzonego do wniesienia aktu oskarżenia.
Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 55 § 1 zdanie pierwsze w związku z art. 330 § 2 zdanie drugie ustawy z 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego, w brzmieniu obowiązującym od 12 lipca 2007 r. do 22 lipca 2013 r., w zakresie, w jakim uzależnia wniesienie przez pokrzywdzonego aktu oskarżenia od przesłanki powtórnego wydania przez prokuratora postanowienia o odmowie wszczęcia lub o umorzeniu postępowania, jest zgodny z art. 32 ust. 1 w związku z art. 45 ust. 1 w związku z art. 77 ust. 2 konstytucji.
Zgodnie z kwestionowanym art. 55 § 1 zdanie 1 kodeksu postępowania karnego w razie powtórnego wydania przez prokuratora postanowienia o odmowie wszczęcia lub o umorzeniu postępowania w przypadku, o którym mowa w art. 330 § 2 k.p.k., pokrzywdzony może, w terminie miesiąca od doręczenia mu zawiadomienia o postanowieniu, wnieść akt oskarżenia do sądu. Uprawnienie to nie przysługuje jednak pokrzywdzonemu, w stosunku do którego prokurator najpierw wydał postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania, a następnie – na skutek uchylenia postanowienia przez sąd – wszczął postępowanie przygotowawcze i umorzył je. Skarżący zarzucił, że pozbawienie możliwości wniesienia subsydiarnego aktu oskarżenia narusza zasadę równości w dostępie do sądu.
W ocenie Trybunału Konstytucyjnego, uzależnienie nabycia przez pokrzywdzonego uprawnienia do wniesienia subsydiarnego aktu oskarżenia od powtórnego wydania przez prokuratora tego samego rodzajowo postanowienia (o odmowie wszczęcia albo o umorzeniu postępowania) nie narusza zasady równego traktowania w związku z prawem do sprawiedliwego rozpatrzenia sprawy przez sąd oraz w związku z zakazem zamykania ustawą drogi sądowej do dochodzenia naruszonych wolności. Przesłanki uzyskania statusu oskarżyciela posiłkowego uzależnione są bowiem od konkretnej sytuacji procesowej pokrzywdzonych i nie sprowadzają się wyłącznie do formy prokuratorskich rozstrzygnięć.
Trybunał podkreślił, że kwestionowany przez skarżącego wymóg powtórnego wydania przez prokuratora tego samego rodzajowo postanowienia nie godzi w wolności i prawa pokrzywdzonego, w szczególności nie pozbawia go dostępu do sądu, gdyż w toku postępowania przygotowawczego mógł on wnieść do sądu zażalenie zarówno na postanowienie prokuratora o odmowie wszczęcia postępowania, jak i o jego umorzeniu.
Trybunał zwrócił ponadto uwagę, że w odniesieniu do przestępstw ściganych z oskarżenia publicznego zasadniczym instrumentem ochrony praw pokrzywdzonego jest zasada legalizmu powiązana z obowiązkiem starannego wyjaśnienia sprawy przez organy kompetentne do prowadzenia śledztwa lub dochodzenia. Możliwość wniesienia subsydiarnego aktu oskarżenia stanowi dodatkowy instrument ochrony interesów pokrzywdzonego. Może on dochodzić ochrony swych praw na drodze procesu cywilnego, zwłaszcza gdy – jak w sprawie skarżącego – zarzucany czyn dotyczy naruszenia praw majątkowych.
Rozprawie przewodniczył sędzia TK Marek Zubik, sprawozdawcą była sędzia TK Małgorzata Pyziak-Szafnicka.