Możliwości zaskarżenia postanowienia o kosztach procesu orzeczonych po raz pierwszy przez Naczelny Sąd Administracyjny SK 46/15
Nie można oczekiwać, by Naczelny Sąd Administracyjny weryfikował postanowienia dotyczące kosztów postępowania, tj. już rozstrzygnięte sprawy incydentalne, nierozerwalnie powiązane z niepodlegającym zaskarżeniu orzeczeniem wydanym w sprawie głównej - stwierdził Trybunał Konstytucyjny.
15 listopada 2016 r. o godz. 13:00 Trybunał Konstytucyjny rozpoznał skargę konstytucyjną spółki jawnej dotyczącą możliwości zaskarżenia postanowienia o kosztach procesu orzeczonych po raz pierwszy przez Naczelny Sąd Administracyjny.
Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 194 § 1 w związku z art. 15 § 1 pkt 1 ustawy z 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi w zakresie, w jakim nie przewiduje możliwości zaskarżenia orzeczenia o kosztach postępowania wydanego po raz pierwszy przez Naczelny Sąd Administracyjny, jest zgodny z art. 78 w związku z art. 45 ust. 1 konstytucji.
Ponadto Trybunał Konstytucyjny postanowił umorzyć postępowanie w pozostałym zakresie.
Orzeczenie zapadło jednogłośnie.
Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego, ocena konstytucyjności zakwestionowanej regulacji nie może abstrahować od szczególnej pozycji Naczelnego Sądu Administracyjnego w systemie organów ochrony prawnej. Zasada zaskarżalności orzeczenia wydanego w pierwszej instancji doznaje wyjątku wówczas, gdy o kosztach postępowania po raz pierwszy orzeka sąd zajmujący najwyższą pozycję w hierarchii orzeczniczej. Trybunał nawiązał w ten sposób do wyroku z 13 października 2015 r., sygn. SK 63/12, w którym stwierdził konstytucyjność art. 3941 § 3 kodeksu postępowania cywilnego w zakresie, w jakim przepis ten nie przewiduje możliwości zaskarżenia orzeczenia o kosztach postępowania wydanego po raz pierwszy przez Sąd Najwyższy.
Nie ulega wątpliwości, że NSA zajmuje pozycję najwyższej instancji w pionie sądownictwa administracyjnego, rozstrzyga sprawy co do zasady ostatecznie, a jego orzeczenia nie mogą być przedmiotem zwyczajnych środków zaskarżenia. Sądownictwo administracyjne jest w pełni autonomiczne i nie podlega zewnętrznym formom kontroli, ani w płaszczyźnie orzeczniczej, ani ustrojowo-organizacyjnej. W szczególności zniesiony został nadzór SN nad orzeczniczą działalnością Naczelnego Sądu Administracyjnego.
Niemożność zaskarżenia orzeczenia o kosztach postępowania wydanego przez NSA po raz pierwszy jest wyrazem koniecznego kompromisu między potrzebą ograniczenia dostępu do najwyższej instancji sądownictwa administracyjnego a prawem jednostki do rozpoznania sprawy. Nie można oczekiwać, by NSA angażował się w ponowną weryfikację postanowień dotyczących kosztów postępowania, tj. już rozstrzygniętych spraw incydentalnych, o nieporównanie mniejszej doniosłości i nierozerwalnie powiązanych z niepodlegającym zaskarżeniu orzeczeniem wydanym w sprawie głównej. Limitowanie środków zaskarżenia rozpoznawanych przez NSA stanowi pochodną roli i zadań tego sądu. Za wyłączeniem możliwości zaskarżenia orzeczenia o kosztach postępowania wydanego po raz pierwszy przez NSA przemawiają racje natury konstytucyjnej. Rozwiązanie to należy uznać za konieczne dla realizacji takich wartości jak prawo do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki oraz stabilność prawomocnych orzeczeń sądowych - istotniejszych aniżeli prawa skarżącej.
Przewodniczącym składu orzekającego był sędzia TK Stanisław Rymar, sprawozdawcą była sędzia TK Małgorzata Pyziak-Szafnicka.