Możliwości zaskarżenia postanowienia o kosztach procesu orzeczonych po raz pierwszy przez Naczelny Sąd Administracyjny SK 46/15
15 listopada 2016 r. o godz. 13:00 Trybunał Konstytucyjny rozpozna skargę konstytucyjną spółki jawnej dotyczącą możliwości zaskarżenia postanowienia o kosztach procesu orzeczonych po raz pierwszy przez Naczelny Sąd Administracyjny.
Trybunał Konstytucyjny orzeknie w sprawie zgodności art. 15 § 1 pkt 1, art. 173 § 1 i art. 194 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 roku – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, w zakresie w jakim nie przewidują możliwości zaskarżenia postanowienia o kosztach procesu orzeczonych po raz pierwszy przez Naczelny Sąd Administracyjny z art. 45 ust. 1, art. 78, art. 176 ust. 1, art. 32 ust. 1, art. 64 i art. 2 konstytucji.
Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę kasacyjną spółki jawnej (dalej: skarżąca) od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego oraz zasądził od skarżącej kwotę na rzecz Dyrektora Izby Celnej tytułem kosztów postępowania kasacyjnego. Skarżąca złożyła zażalenie na postanowienie w przedmiocie kosztów. NSA odrzucił zażalenie. W uzasadnieniu stwierdził że, zgodnie z art. 194 § 1 prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (dalej: p.p.s.a.), zażalenie do NSA przysługuje na postanowienia wyliczone enumeratywnie w punktach 1-10 tego przepisu oraz w przypadkach przewidzianych w ustawie. Z treści kwestionowanych przepisów wynika, że NSA jest właściwy do rozpoznawania środków odwoławczych od wyroków i postanowień wojewódzkich sądów administracyjnych. Ustawa ta nie zawiera natomiast przepisu dopuszczającego możliwość rozpoznawania zażaleń na orzeczenia wydane przez NSA. Orzeczenia te stają się prawomocne z chwilą ich wydania i nie podlegają zaskarżeniu w trybie zwyczajnych środków odwoławczych. W konsekwencji NSA uznał, iż zażalenie na postanowienie NSA o kosztach postępowania kasacyjnego jest niedopuszczalne.
Skarżąca wskazuje że, zgodnie z art. 45 ust. 1 konstytucji, każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd. Procedura postępowania przed sądem powinna być zgodna z konstytucyjnymi zasadami: sprawiedliwości, bezpieczeństwa prawnego, poprawnej legislacji oraz równości. Ponadto powinna mieć na uwadze konstytucyjne prawo do zaskarżania orzeczeń sądowych wydanych w I instancji.
Zdaniem skarżącej rozstrzygnięcie w przedmiocie kosztów procesu wydane na etapie postępowania odwoławczego w sprawie, jeżeli jest pierwszym rozstrzygnięciem w tej kwestii - powinno być uznawane za orzeczenie sądu pierwszej instancji. W świetle art. 78 konstytucji podstawowe znaczenia ma etap postępowania sądowego, na którym zostało wydane orzeczenie o kosztach, a nie ranga sądu je wydającego. Jeżeli zatem sąd odwoławczy orzeka o kosztach procesu, czyli bezpośrednio wpływa na prawa majątkowe stron postępowania, ustawodawca powinien zagwarantować im prawo do żądania kontroli instancyjnej takiego orzeczenia w celu ochrony przed jego arbitralnością. Wymaga tego konstytucyjna zasada dwuinstancyjności.
W ocenie skarżącej kwestionowana regulacja nie stanowi konstytucyjnie uzasadnionego wyjątku od zasady zaskarżalności orzeczeń przewidzianego w art. 78 konstytucji. Za takim ograniczeniem nie przemawia konieczność zapewnienia efektywności postępowań sądowoadministracyjnych ani też dobro wymiaru sprawiedliwości.
Przewodniczącym składu orzekającego będzie sędzia TK Zbigniew Jędrzejewski, sprawozdawcą będzie sędzia TK Małgorzata Pyziak-Szafnicka.