Pomoc materialna dla uczniów K 50/02
26 kwietnia 2004 r. o godz. 12.30 Trybunał Konstytucyjny rozpozna wniosek Rzecznika Praw Obywatelskich w sprawie zgodności art. 91 ust. 2 ustawy z 7 września 1991 r. o systemie oświaty z art. 70 ust. 4 i art. 92 ust. 1 Konstytucji.
Rzecznik Praw Obywatelskich kwestionuje brak jasnego określenia warunków udzielania uczniom pomocy materialnej w postaci stypendiów socjalnych. Z przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 4 sierpnia 1993 r. w sprawie warunków, form, trybu przyznawania i wypłacania wysokości pomocy materialnej dla uczniów (§ 2 ust. 1) wynika jedynie, iż stypendium może być przyznane w pełnej lub częściowej wysokości. Żaden przepis rozporządzenia nie określa natomiast bliżej, jaka sytuacja materialna ucznia uprawnia go do ubiegania się o to stypendium. Tym samym organowi przyznającemu stypendium pozostawiono duży margines dowolności. Zdaniem Rzecznika opisany stan prawny nie odpowiada standardom przewidzianym przez Konstytucję.
Zgodnie z art. 91 ust. 1 ustawy o systemie oświaty uczniowi przysługuje prawo do pomocy materialnej ze środków przeznaczonych na ten cel w budżecie państwa lub jednostki samorządu terytorialnego. Problematyka kryteriów i warunków udzielania tej pomocy została w całości przekazana do uregulowania w drodze rozporządzenia przez organ władzy wykonawczej (art. 91 ust. 2 zaskarżonej ustawy). Zdaniem Rzecznika przepis ten przekazuje do uregulowania w drodze rozporządzenia materię, która może być regulowana tylko na poziomie ustawy. Wnioskodawca wskazuje, że przyznawanie pomocy materialnej uczniom i studentom w sposób bezpośredni dotyczy sfery konstytucyjnie chronionych praw. Zgodnie z Konstytucją władze publiczne mają bowiem obowiązek zapewnienia obywatelom powszechnego i równego dostępu do wykształcenia - w tym celu tworzą i wspierają systemy pomocy finansowej dla uczniów i studentów (art. 70 ust 4 Konstytucji). W związku z powyższym kwestionowana delegacja ustawowa musi być uznana za niezgodną z art. 92 ust. 1 Konstytucji, oraz art. 70 Konstytucji.
Rzecznik wskazuje także, że upoważnienie zawarte w art. 91 ust. 2 zaskarżonej ustawy ma charakter blankietowy. W istocie upoważnia ono nie tylko do wydania rozporządzenia w celu wykonania ustawy, lecz również do samodzielnego uregulowania całego kompleksu zagadnień. Jest to niezgodne z wymogami zawartymi w art. 92 ust. 1 Konstytucji.
Rozprawie będzie przewodniczył Sędzia TK Wiesław Johann, a sprawozdawcą będzie sędzia TK Marian Grzybowski.