Brak możliwości wniesienia zażalenia na postanowienie sądu o pozbawieniu statusu strony procesowej SK 5/16
3 października 2018 r. o godz. 9:30 Trybunał Konstytucyjny publicznie ogłosi orzeczenie w sprawie skargi konstytucyjnej J. S. dotyczącej braku możliwości wniesienia zażalenia na postanowienie sądu o pozbawieniu statusu strony procesowej.
Trybunał Konstytucyjny ogłosi orzeczenie w sprawie zgodności art. 56 § 3 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 roku – Kodeks postępowania karnego z art. 78 w związku z art. 176 ust. 1, art. 45 ust. 1, art. 31 ust. 3 i art. 2 Konstytucji.
W toku postępowania sądowego prowadzonego przed sądem rejonowym skarżący występował jako oskarżyciel posiłkowy. W końcowym stadium postępowania, tuż przed wydaniem wyroku w sprawie, sąd rejonowy pozbawił skarżącego statusu pokrzywdzonego, a tym samym pozbawił go możliwości działania w charakterze oskarżyciela posiłkowego. W uzasadnieniu tego postanowienia, sąd wskazał, że uznanie możliwości oddziaływania konkretnej inwestycji na uprawnienia lub obowiązki właściciela nieruchomości sąsiedniej, nie powoduje automatycznie jego zakwalifikowania jako pokrzywdzonego w rozumieniu art. 49 kodeksu karnego. Na powyższe postanowienie skarżący złożył zażalenie. Sąd rejonowy odmówił przyjęcia zażalenia wskazując, że postanowienie w przedmiocie pozbawienia statusu pokrzywdzonego nie jest postanowieniem zamykającym drogę do wydania wyroku, a żaden przepis prawa nie przewiduje zażalenia na takie postanowienie. Na przedmiotowe zarządzenie skarżący złożył zażalenie. Sąd okręgowy utrzymał w mocy zarządzenie.
Skarżący podnosi, że przewidziany w art. 56 § 3 kodeksu postępowania karnego zakaz zaskarżenia postanowienia o pozbawieniu statusu pokrzywdzonego jest niezgodny z art. 78 w związku z art. 176 ust. 1 i w związku z art. 45 ust. 1 Konstytucji. Wyłącza bowiem dopuszczalność zaskarżenia tego rodzaju rozstrzygnięcia, które pozbawia możliwości działania w charakterze oskarżyciela posiłkowego, ingerując w sferę praw skarżącego jako strony postępowania.
Skarżący zauważa, iż oskarżycielem posiłkowym, o którym mowa w kwestionowanym przepisie jest ten pokrzywdzony, który - w przypadku wniesienia aktu oskarżenia przez prokuratora - do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie głównej złożył oświadczenie, że będzie działał w charakterze oskarżyciela posiłkowego.
Jeżeli zatem wobec takiego oskarżyciela posiłkowego zostanie wydane postanowienie, o którym mowa w art. 56 § 2 k.p.k., to udział tego oskarżyciela w postępowaniu zostaje zakończony. Nie jest on bowiem uprawniony do zaskarżenia takiego postanowienia. W konsekwencji - jak ocenia skarżący - powstaje sytuacja, w której następuje znaczące ograniczenie prawa do sądu osoby pozbawionej statusu strony procesowej, gdyż dalsze postępowanie sądowe toczy się już bez udziału tej osoby, co uniemożliwia jej reprezentowanie własnych interesów prawnych.
Skarżący wskazuje, że procedura dotycząca wyłączenia strony od udziału w postępowaniu sądowym powinna stwarzać możliwość skontrolowania takiego rozstrzygnięcia poprzez dopuszczalność jego zaskarżenia. Wymogiem rzetelnej i sprawiedliwej procedury jest bowiem obowiązek wysłuchania strony i umożliwienia jej obrony swych praw, także poprzez zaskarżenie rozstrzygnięcia dla niej niekorzystnego.
Zdaniem skarżącego, art. 56 § 3 k.p.k. jest również niezgodny z art. 78 w związku z art. 2 Konstytucji. Decyzja procesowa, jaką jest pozbawienie oskarżyciela posiłkowego statusu strony w postępowaniu, nie może być podejmowana bez kontroli instancyjnej. Zgodnie natomiast z kwestionowanym przepisem pokrzywdzony w istocie nigdy nie będzie miał możliwości przedstawienia wobec sądu argumentacji na potwierdzenie swojego prawa do udziału w postępowaniu.
Przewodniczącym składu orzekającego będzie sędzia TK Piotr Pszczółkowski, sprawozdawcą będzie sędzia TK Andrzej Zielonacki.