Brak możliwości wzruszenia ostatecznej decyzji o zatwierdzeniu projektu scalenia lub wymiany gruntu SK 21/17
18 kwietnia 2019 r. o godz. 8:30 Trybunał Konstytucyjny ogłosi orzeczenie w sprawie skargi konstytucyjnej H. N. dotyczącej braku możliwości wzruszenia ostatecznej decyzji o zatwierdzeniu projektu scalenia lub wymiany gruntu.
Trybunał Konstytucyjny ogłosi orzeczenie w sprawie zgodności art. 33 ust. 2 ustawy z dnia 26 marca 1982 r. o scalaniu i wymianie gruntów w zakresie, w jakim dotyczy art. 158 § 2 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego z art. 21 ust. 2, art. 45 ust. 1, art. 64, art. 77 ust. 1 i 2 w zw. z art. 2, art. 7, art. 21 ust. 1, art. 31 ust. 3 i art. 32 ust. 1 Konstytucji RP.
Skarżąca dowiedziała się, że dla działki, będącej jej własnością, prowadzona jest druga księga wieczysta, założona na wniosek starosty powiatu. Podstawą wpisu prawa własności Skarbu Państwa była decyzja prezydenta miasta zatwierdzająca projekt scalania gruntów. Skarżąca wyjaśniła, że jej poprzednik prawny nie był stroną postępowania scaleniowego i nie wiedział, że postępowanie takie się toczy. Tymczasem działka była w czasie prowadzenia postępowania zabudowana i mogła zostać objęta postępowaniem scaleniowym tylko za zgodą właściciela. Dlatego też skarżąca wystąpiła do Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi o stwierdzenie nieważności decyzji prezydenta miasta jako wydanej z rażącym naruszeniem prawa, ewentualnie o stwierdzenie wydania zaskarżonej decyzji z naruszeniem prawa. Minister Rolnictwa i Rozwoju wsi odmówił wszczęcia postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji. Następnie skarżąca wystąpiła do Ministra z wnioskiem o ponowne rozpatrzenie sprawy. Minister utrzymał w mocy postanowienie. Skarżąca wniosła na postanowienie skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego, który skargę tę oddalił. Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę kasacyjną skarżącej.
Zdaniem skarżącej art. 33 ust. 2 ustawy o scalaniu i wymianie gruntów wyłączając możliwość stosowania art. 158 § 2 k.p.a. do wzruszenia ostatecznych decyzji o zatwierdzeniu projektu scalenia lub wymiany gruntu, narusza konstytucyjną zasadę sprawiedliwości wyrównawczej – wywłaszczenie za słusznym odszkodowaniem. Decyzję scaleniową wydano w ocenie skarżącej z rażącym naruszeniem prawa, bowiem do scalenia doszło bez zgody właściciela zabudowanej nieruchomości. Skarżącej, przed wprowadzeniem kwestionowanego przepisu, przysługiwało roszczenie o charakterze majątkowym - o stwierdzenie nieważności decyzji.
Skarżąca wskazuje, że ochrona zapewniana majątkowym prawom podmiotowym na gruncie art. 64 ust. 1 Konstytucji musi być realna. Art. 33 ust. 2 u.s.w.g. zamyka drogę do ustalenia, że decyzja scaleniowa została wydana z naruszeniem prawa. Tym samym przepis ten pozbawił skarżącą ochrony prawnej i uniemożliwił dochodzenie odszkodowania.
W art. 33 ust. 2 u.s.w.g. przyjęto kryterium - wyłączające wzruszenie decyzji o zatwierdzeniu projektu scalenia lub wymiany gruntów - w postaci upływu 5 lat od uzyskania przez taką decyzję statusu ostatecznej. Tymczasem podmiot, którego pozbawiono prawa własności w innym trybie, np. w następstwie wywłaszczenia jego gruntu, nie jest ograniczony identycznym terminem w możliwości dochodzenia ustalenia wydania decyzji pozbawiającej go własności z naruszeniem prawa. Brak równości w traktowaniu takich podmiotów - w ocenie skarżącej - prowadzi do naruszenia art. 64 ust. 2 w związku z art. 32 ust. 1 Konstytucji.
Skarżąca wskazuje, że własność może być ograniczona jedynie przy spełnieniu wymogów określonych w art. 64 ust. 3 i art. 31 ust. 3 Konstytucji. Wprowadzenie kwestionowanego przepisu zamknęło jej drogę do weryfikacji prawidłowości decyzji, która była w istocie decyzją wywłaszczeniową oraz domagania się z tego tytułu odszkodowania.
Skarżąca stwierdza, że art. 33 ust. 2 u.s.w.g. nie jest precyzyjny, jego treść nie jest jednoznaczna i budzi on wątpliwości interpretacyjne. Narusza to zasadę prawidłowej legislacji, ochronę praw majątkowych i prawo do sądu. Ograny administracji i sądy przyjmują, że kwestionowany przepis wyłącza stosowanie art. 158 § 2 k.p.a. Jednak wykładnia językowa i zgodna z Konstytucją - zdaniem skarżącej - wymagałaby od organów administracji i sądów, aby dały wnioskodawcom możliwość żądania ustalenia wydania zaskarżonych decyzji z naruszeniem prawa. Kwestionowany przepis nie pozwala na zbadanie zgodności z prawem decyzji o scaleniu gruntów, czym prowadzi do naruszenia art. 45 ust. 1 w związku z, wywodzoną z art. 2 Konstytucji, zasadą prawidłowej legislacji w związku z art. 77 ust. 2 Konstytucji.
Skarżąca wskazuje, że art. 77 ust. 1 Konstytucji wprowadza prawo podmiotowe do odszkodowania za szkodę powstałą przy wykonywaniu władzy publicznej. Odebranie jednostce prawa do kontroli, czy wywołująca po jej stronie szkodę ostateczna decyzja była wydana z naruszeniem prawa, stanowi w ocenie skarżącej istotne naruszenie Konstytucji.
Przewodniczącym składu orzekającego będzie sędzia TK Sławomira Wronkowska-Jaśkiewicz, sprawozdawcą będzie sędzia TK Andrzej Zielonacki.