Prowadzenie egzekucji z nieruchomości w sytuacji, w której roszczenie wierzyciela uległo przedawnieniu, a właściciel nieruchomości obciążonej nie jest dłużnikiem osobistym SK 31/17
15 maja 2019 r. o godz. 11:30 Trybunał Konstytucyjny ogłosi orzeczenie w sprawie skargi konstytucyjnej G. M. dotyczącej prowadzenia egzekucji z nieruchomości w sytuacji, w której roszczenie wierzyciela uległo przedawnieniu, a właściciel nieruchomości obciążonej nie jest dłużnikiem osobistym.
Trybunał Konstytucyjny ogłosi orzeczenie w sprawie zgodności art. 77 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece z art. 64 ust. 2 Konstytucji RP.
Córka skarżącej zawarła umowę o kredyt. W celu zabezpieczenia spłaty kredytu wraz z należnymi odsetkami na zabudowanej nieruchomości, stanowiącej własność skarżącej, została ustanowiona hipoteka. Bank wypowiedział umowę kredytu i wystawił przeciwko córce skarżącej bankowy tytuł egzekucyjny. Z uwagi na przedawnienie roszczenia sąd okręgowy pozbawił wykonalności bankowy tytuł egzekucyjny. Następnie sąd okręgowy wydał nakaz zapłaty, który został utrzymany w mocy i zaopatrzony w klauzulę wykonalności. Bank złożył wniosek o wszczęcie egzekucji przeciwko skarżącej. Postępowanie toczące się na skutek tego wniosku zostało umorzone postanowieniem komornika. Bank złożył przeciwko skarżącej wniosek o wszczęcie egzekucji z nieruchomości. Skarżąca wniosła o pozbawienie wykonalności wydanego przeciwko niej nakazu zapłaty. Sąd okręgowy pozbawił nakaz zapłaty wykonalności w części dotyczącej kwoty skapitalizowanych odsetek i odsetek od kwoty głównej, a w pozostałej części powództwo oddalił. Skarżąca złożyła apelację, którą sąd apelacyjny oddalił.
Zgodnie z zaskarżonym art. 77 ustawy o księgach wieczystych i hipotece (dalej: u.k.w.h.), „przedawnienie wierzytelności zabezpieczonej hipoteką nie narusza uprawnienia wierzyciela hipotecznego do uzyskania zaspokojenia z nieruchomości obciążonej. Przepisu tego nie stosuje się do roszczeń o świadczenia uboczne”. Wskazanej regulacji skarżąca zarzuciła niezgodność z art. 64 ust. 2 Konstytucji poprzez naruszenie konstytucyjnej zasady ochrony prawa do własności i nieusprawiedliwione zróżnicowanie sytuacji osób niebędących dłużnikami osobistymi, a odpowiadających za zobowiązania osób trzecich, w zależności od sposobu zabezpieczenia wierzytelności oraz od zarzutów przysługujących dłużnikowi osobistemu.
Zdaniem skarżącej, zgodnie z art. 77 dalej: u.k.w.h., właścicielowi nieruchomości obciążonej hipoteką nie przysługuje zarzut przedawnienia dochodzonej z tejże nieruchomości wierzytelności, niezależnie od tego, czy jest dłużnikiem osobistym, czy tylko rzeczowym. Tym samym możliwa jest sytuacja, w której dłużnik osobisty nie odpowiada za przedawnioną wierzytelność, a nadal odpowiada za nią właściciel nieruchomości obciążonej hipoteką.
Skarżąca wskazuje, że przepisy art. 73 i art. 77 u.k.w.h. stanowią podstawę podziału właścicieli niebędących dłużnikami osobistymi na dwie grupy podmiotów podobnych w zależności od zarzutów przysługujących im przeciwko wierzycielowi. W jej ocenie, zróżnicowanie zasad przedawnienia prowadzi do odmiennego poziomu ochrony własności i praw majątkowych, z których mogą być egzekwowane wierzytelności od osoby trzeciej niebędącej dłużnikiem osobistym.
Ograniczenie prawa do ochrony własności, wynikające z kwestionowanego przepisu, w ocenie skarżącej, nie znajduje uzasadnienia w art. 31 ust. 3 Konstytucji. Nie jest bowiem konieczne dla ochrony praw wierzyciela hipotecznego w sytuacji, gdy przez długi okres nie podejmuje on czynności zmierzających do dochodzenia swoich roszczeń, doprowadzając do ich przedawnienia. Zdaniem skarżącej, w takim przypadku nadrzędną ochronę należy przyznać uprawnieniom dłużnika. Dłużnik rzeczowy nie może bowiem żyć w ciągłej niepewności co do tego, czy prawo własności będzie mu nadal przysługiwało, czy też zostanie go pozbawiony.
Zdaniem skarżącej ustawodawca powinien ukształtować mechanizmy prawa w taki sposób, by w rozsądnym terminie doprowadziły one do wygaśnięcia zobowiązania. W szczególności zaś, dotyczyć to powinno sytuacji, gdy w ustawowym okresie wymagalności wierzyciel, mając taką możliwość, nie podjął czynności zmierzających do skutecznego wyegzekwowania swojej wierzytelności.
Skarżąca również wskazuje, że art. 77 u.k.w.h. narusza prawo do ochrony własności przez to, że uniemożliwia właścicielowi nieruchomości obciążonej hipoteką, niebędącemu jednocześnie dłużnikiem osobistym, podniesienie zarzutu przedawnienia wierzytelności zabezpieczonej tą hipoteką. Tym samym na podstawie kwestionowanego przepisu możliwe jest prowadzenie egzekucji z nieruchomości obciążonej hipoteką w sytuacji, gdy roszczenie wierzyciela wobec dłużnika osobistego uległo przedawnieniu.
Przewodniczącym składu orzekającego będzie sędzia TK Justyn Piskorski, sprawozdawcą będzie sędzia TK Leon Kieres.