Przewidziany termin wejścia w życie ustawy przed upływem terminu na podjęcie przez Prezydenta RP decyzji w sprawie jej podpisania Kp 2/18
17 lipca 2019 r. o godz. 11:00 Trybunał Konstytucyjny w pełnym składzie orzeknie w sprawie wniosku Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej dotyczącego przewidzianego terminu wejścia w życie ustawy przed upływem terminu na podjęcie przez Prezydenta RP decyzji w sprawie jej podpisania.
Trybunał Konstytucyjny orzeknie w sprawie zgodności ustawy z dnia 14 grudnia 2017 r. zmieniającej ustawę o zmianie niektórych ustaw w celu ułatwienia dochodzenia wierzytelności z art. 2 z art. 2 i art. 122 ust. 2 w związku z art. 126 ust. 2, art. 142 ust. 2 i art. 144 ust. 3 pkt 6 Konstytucji RP.
Przyjęta ustawa ma na celu zmianę ustawy z dnia 7 kwietnia 2017 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ułatwienia dochodzenia wierzytelności, polegającą na odroczeniu o 6 miesięcy, a więc do dnia 1 lipca 2018 r., terminu wejścia w życie przepisów ww. ustawy w zakresie prowadzenia Rejestru Należności Publicznoprawnych. Z dniem 1 stycznia 2018 r. miał rozpocząć funkcjonowanie Rejestr Należności Publicznoprawnych, w którym będą gromadzone informacje o należnościach pieniężnych, podlegających egzekucji administracyjnej, dla których wierzycielem jest naczelnik urzędu skarbowego albo jednostka samorządu terytorialnego. Wprowadzona w zaskarżonej ustawie zmiana terminu rozpoczęcia funkcjonowania Rejestru Należności Publicznoprawnych została uzasadniona koniecznością dokonania kompleksowych zmian systemów informatycznych użytkowanych przez naczelników urzędów skarbowych występujących jako wierzyciele.
Projekt kwestionowanej ustawy wpłynął do Sejmu 12 grudnia 2017 r. Sejm uchwalił ustawę 14 grudnia 2017 r., a Senat podjął uchwałę o przyjęciu ustawy bez poprawek 21 grudnia 2017 r. Ustawa została przedstawiona do podpisu Prezydentowi RP w dniu 22 grudnia 2017 r. Wejście w życie ustawy przewidziano na dzień 1 stycznia 2018 r., w sytuacji gdy konstytucyjny termin na podjęcie przez Prezydenta RP decyzji w sprawie podpisania ustawy upływa 12 stycznia 2018 r.
Zdaniem Prezydenta RP ustawodawca, kończąc proces legislacyjny 21 grudnia 2017 r. (podjęcie uchwały przez Senat) i ustalając datę wejścia ustawy w życie w sposób określony w art. 2 zakwestionowanej ustawy, nie wziął pod uwagę wynikającego z art. 122 ust. 2 Konstytucji 21-dniowego terminu na podjęcie decyzji w sprawie podpisania ustawy przez Prezydenta RP. Ponadto wnioskodawca zauważa, że zaskarżona ustawa została wniesiona do Sejmu 12 grudnia 2017 r., tak więc już w momencie kierowania jej do parlamentu wiadomym było, że nie ma żadnej możliwości zachowania konstytucyjnego terminu przewidzianego dla Prezydenta RP, związanego z przyjęciem uchwalonej ustawy. Tymczasem, promulgacja nie ma charakteru automatycznego, gdyż Konstytucja wprost przyznaje Prezydentowi RP uprawnienie do zainicjowania kontroli ustawy przez Trybunał Konstytucyjny w trybie prewencyjnym bądź przekazania ustawy Sejmowi z umotywowanym wnioskiem do ponownego rozpatrzenia – podkreśla wnioskodawca.
Kompetencja określona w art. 122 ust. 2 Konstytucji jest jedną z zasadniczych prerogatyw Prezydenta RP, aktów podejmowanych swobodnie, na podstawie osobistego rozeznania co do celowości takiego działania w określonej sytuacji. Wiąże się z systemem hamulców, pozwalających władzy wykonawczej na powstrzymanie działań władzy ustawodawczej. Prezydent podkreśla, że określenie dnia wejścia w życie ustawy zmieniającej z pominięciem zagwarantowanego Prezydentowi RP w art. 122 ust. 2 Konstytucji terminu podjęcia decyzji co do podpisania ustawy, stanowi naruszenie obowiązujących norm dotyczących procesu legislacyjnego.
Działanie więc parlamentu w sposób oznaczający faktyczne ograniczenie terminu wskazanego w art. 122 ust. 2 Konstytucji prowadzi bowiem zdaniem wnioskodawcy, do ograniczenia możliwości wykonywania przez Prezydenta RP prerogatywy wskazanej w art. 144 ust. 3 pkt 6 Konstytucji. Oznacza to więc ograniczenie działania konstytucyjnego organu państwa, podejmowanego w zakresie realizacji normy prawnej zawartej w art. 126 ust. 2 Konstytucji.
Wnioskodawca ponadto wskazuje, że w przypadku uchwalenia przedmiotowej ustawy, nawet w razie podpisania ustawy przez Prezydenta RP oraz jej publikacji w dniu jej przekazania Prezydentowi RP, okres pomiędzy ogłoszeniem ustawy a jej wejściem w życie wynosiłby maksymalnie 9 dni. Taka praktyka legislacyjna parlamentu, nie może zostać zaakceptowana. Naruszony zostałby bowiem powszechnie obowiązujący standard odpowiedniej vacatio legis, który, w myśl art. 4 ust. 1 ustawy o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych, powinien wynosić 14 dni. Ustawodawca dopuszcza wyjątek od zasady 14-dniowej vacatio legis. Zgodnie z art. 4 ust. 2 ww. ustawy, w uzasadnionych przypadkach akty normatywne mogą wchodzić w życie w terminie krótszym niż czternaście dni, jeżeli ważny interes państwa wymaga natychmiastowego wejścia w życie aktu normatywnego i zasady demokratycznego państwa prawnego nie stoją temu na przeszkodzie. W powyższej sprawie okoliczności takie nie miały - w ocenie Prezydenta RP- miejsca. Tym samym odstąpienie od standardowej vacatio legis nie znajduje akceptacji.
Prezydent zauważa, że przebieg procesu legislacyjnego sprawił, iż jako uczestnik tego procesu został postawiony w sytuacji, w której nawet podpisując ustawę niezwłocznie, spowodowałby naruszenie standardowej vacatio legis albo - korzystając z przysługującego mu konstytucyjnie terminu podpisania ustawy - spowodowałby naruszenie art. 2 Konstytucji i wywodzonej z niego zasady niedziałania prawa wstecz. W każdym więc przypadku musiałoby dojść do naruszenia reguł tworzenia prawa. Takie działanie, polegające na stawianiu Prezydenta RP w sytuacji wyboru zachowań, z których każde jest naruszeniem prawa, Prezydent uznaje za niedopuszczalne.
Z uwagi na kalendarzowo określony termin wejścia ustawy w życie oraz termin jej uchwalenia doszło więc nie tylko do skrócenia terminu przysługującego Prezydentowi RP, ale również do ograniczenia okresu vacatio legis, czemu ustawodawca mógł zapobiec odpowiednio planując proces legislacyjny. Niezależnie od zakazu tworzenia prawa w sposób dopuszczający wejście w życie ustawy z mocą wsteczną, w opinii wnioskodawcy, na ustawodawcy spoczywa obowiązek takiego kształtowania procesu ustawodawczego, z wyjątkiem sytuacji nadzwyczajnych, aby okres pomiędzy uchwaleniem ustawy a jej wejściem w życie obejmował zarówno konstytucyjny termin na podjęcie decyzji w sprawie podpisania ustawy przez Prezydenta RP, jak i ogłoszenie ustawy w Dzienniku Ustaw oraz odpowiednie vacatio legis.
Prezydent podkreśla, że projektodawca nie wskazał nadzwyczajnych okoliczności uzasadniających dokonanie zmiany terminu wejścia w życie regulacji objętych ustawą. Nie zostały one również podniesione w toku prac legislacyjnych.
Przewodniczącą składu orzekającego będzie wiceprezes TK Mariusz Muszyński, sprawozdawcą będzie sędzia TK Andrzej Zielonacki.