Wyłączenie przedawnienia należności składkowych zabezpieczonych hipoteką P 2/18
20 maja 2020 r. o godz. 10:00 Trybunał Konstytucyjny ogłosi orzeczenie w sprawie pytania prawnego Sądu Okręgowego w Gliwicach VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych dotyczącego wyłączenie przedawnienia należności składkowych zabezpieczonych hipoteką.
Trybunał Konstytucyjny orzeknie w sprawie zgodności art. 24 ust. 5 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych jest zgodny z art. 64 ust. 2 i 3 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji.
Zdaniem sądu pytającego zarówno podatki, jak i składki na system ubezpieczeń społecznych stanowią daniny publiczne w rozumieniu art. 84 Konstytucji. Składki na ubezpieczenia społeczne i składka zdrowotna stanowią źródło finansowania przez państwo jego zadań, tj. zapewnienia obywatelom równego dostępu do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych (art. 68 ust. 2 Konstytucji) oraz prawo do zabezpieczenia społecznego na wypadek utraty zdolności do pracy w związku z chorobą lub osiągnięciem wieku emerytalnego (art. 67 ust. 1 Konstytucji). Składki te więc cechuje: powszechność, przymusowość, publicznoprawny charakter, celowe przeznaczenie i wzajemność.
W ocenie sądu pytającego istotą problemu konstytucyjnego w niniejszej sprawie jest to, że o istnieniu lub nieistnieniu przedawnienia decyduje posiadanie lub nieposiadanie przez podatnika nieruchomości, na których może być ustanowiona hipoteka przymusowa. Norma prawna zawarta w art. 24 ust. 5 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych stanowi natomiast podstawę podziału potencjalnych ubezpieczonych na dwie grupy podmiotów podobnych w zależności od tego, czy posiadają oni składniki majątkowe, na których można ustanowić hipotekę.
Sąd pytający podkreśla, że kwestionowana regulacja prowadzi do odmiennego traktowania podmiotów, których należności zostały zabezpieczone hipoteką, oraz podmiotów, których należności nie zostały w tej formie zabezpieczone. Zobowiązania składkowe pierwszej grupy podmiotów nie podlegają bowiem przedawnieniu, podczas gdy zobowiązania składkowe drugiej grupy ulegają przedawnieniu. Zróżnicowanie zasad przedawnienia prowadzi, w ocenie sądu pytającego, do odmiennego pod względem czasowym poziomu ochrony własności i praw majątkowych i naruszają tym samym art. 64 ust. 2 Konstytucji.
Zdaniem sądu pytającego przedawnienie w odniesieniu do ubezpieczonych, których należności zabezpieczono hipoteką, staje się instytucją pozorną co jest bezwzględnie niedopuszczalne. W sytuacji, gdy ustawodawca zdecydował się na wprowadzenie instytucji przedawnienia, przy określaniu zasad działania tej instytucji, w szczególności o charakterze gwarancyjnym, takich jak długość terminu przedawnienia, powinien przestrzegać standardów konstytucyjnych. Tym bardziej że Konstytucja zakłada powszechność i równość w ponoszeniu ciężarów publicznoprawnych. Zdaniem sądu pytającego, wprowadzając kwestionowaną regulację, ustawodawca przekroczył przysługujący mu margines swobody ustalania rozwiązań z zakresu prawa daninowego. W rozstrzyganej bowiem sprawie organ rentowy przez kilkanaście lat nie był w stanie wyegzekwować należności składkowych od płatnika składek, a kwestionowana norma prawna powoduje brak przedawnienia tych należności składkowych, co w ocenie sądu pytającego jest niezgodne z Konstytucją.
Sąd pytający wskazuje, że granice działań prawodawczych wyznaczają zasady, wartości i normy konstytucyjne, które zabraniają tworzenia instytucji pozornych, niesprawiedliwych i nadmiernie ograniczających prawa podatnika. Art. 24 ust. 5 kwestionowanej ustawy nie doprowadza do zrównania sytuacji wszystkich ubezpieczonych (w dalszym ciągu przedawniałyby się zobowiązania osób nieposiadających żadnego majątku), z których część byłaby „dożywotnimi” dłużnikami państwa, co zdaniem sądu pytającego jest niezgodne z Konstytucją. Ponadto sąd pytający stwierdza, że ustawodawca przy ustanowieniu kwestionowanego przepisu naruszył istotę prawa własności oraz proporcjonalności, o których mowa w art. 64 ust. 3 i art. 31 ust. 3 Konstytucji.
Skład orzekający Trybunału Konstytucyjnego: sędzia TK Justyn Piskorski - przewodniczący, sędzia TK Leon Kieres - sprawozdawca, sędzia TK Krystyna Pawłowicz, sędzia TK Piotr Pszczółkowski, sędzia TK Rafał Wojciechowski.