Wejście w życie przepisów z mocą wsteczną (elektrownie wiatrowe) K 4/19
22 lipca 2020 r. o godz. 10:30 Trybunał Konstytucyjny ogłosi orzeczenie w sprawie połączonych wniosków Rady Gminy Świecie nad Osą oraz Rady Gminy Kobylnica dotyczących wejścia w życie przepisów z mocą wsteczną (elektrownie wiatrowe).
Trybunał Konstytucyjny orzeknie w sprawie zgodności art. 17 pkt 2 ustawy z dnia 7 czerwca 2018 r. o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii oraz niektórych innych ustaw w zakresie, w jakim przewiduje wejście w życie – z mocą wsteczną – od 1 stycznia 2018 r. jej art. 2 pkt 1 i 6 oraz art. 3 pkt 1, nadających nowe brzmienie: art. 3 pkt 3 i załącznikowi do ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane, a także art. 2 pkt 1 ustawy z dnia 20 maja 2016 r. o inwestycjach w zakresie elektrowni wiatrowych z art. 2 w związku z art. 167 Konstytucji RP.
Wnioskodawcy wskazują, że art. 17 pkt 2 ustawy o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii oraz niektórych innych ustaw przewiduje wejście w życie z mocą wsteczną od dnia 1 stycznia 2018 r. zmienionych przepisów art. 3 pkt. 3 ustawy - Prawo budowlane, załącznika do tej ustawy oraz art. 2 pkt. 1 ustawy o inwestycjach w zakresie elektrowni wiatrowych, których skutkiem jest zmniejszenie wysokości zobowiązania w podatku od nieruchomości od budowli elektrowni wiatrowych.
W ocenie Wnioskodawców kwestionowana regulacja narusza konstytucyjną zasadę niedziałania prawa wstecz. Prawo dopuszcza wyjątki od tej zasady, lecz Wnioskodawcy podkreślają, że bezwzględnie niedopuszczalne jest stanowienie z mocą wsteczną prawa surowszego. Kwestionowana nowelizacja zmienia natomiast na niekorzyść dla jednostek samorządu terytorialnego przepisy prawa podatkowego, gdyż wpływa ona na zakres opodatkowania podatkiem od nieruchomości. Zdaniem Wnioskodawców zmiany stanu prawnego powinny prowadzić do tego, aby obciążenia związane ze zmianą prawa były proporcjonalnie rozkładane na adresatów norm prawa dotychczasowego i adresatów nowych norm prawnych.
Wnioskodawcy również wskazują, że zakaz zmiany prawa podatkowego w ciągu roku podatkowego jest bezwzględny, a swoboda ustawodawcy w tym zakresie jest ograniczona przez art. 2 Konstytucji. Swoboda ustawodawcy w zakresie kształtowania treści ustaw podatkowych ograniczona jest obowiązkiem przestrzegania reguł dotyczących wymogów drogi ustawodawczej, procedury uchwalania ustaw podatkowych oraz wymogu szczególnej dbałości legislacyjnej podczas stanowienia przepisów prawnych, aby umożliwiały one konstruowanie precyzyjnych norm podatkowych. Swoboda ta jest ograniczona również nakazem respektowania zasady vacatio legis i zakazem nadawania mocy wstecznej oraz dokonywania zmian w ciągu roku podatkowego. W ocenie Wnioskodawców kwestionowana regulacja narusza wszystkie te zasady.
Kwestionowana regulacja narusza również zdaniem Wnioskodawców zasadę zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa, która wymaga by nie stanowić norm prawnych, które nakazywałyby stosować nowo ustanowione normy prawne do zdarzeń, które miały miejsce przed wejściem w życie nowo ustanowionych norm prawnych a prawa nabyte winny być chronione ze względu na zasadę państwa prawnego, w szczególności na wynikającą z niej zasadę zaufania w stosunkach między obywatelem a państwem.
Zgodnie z zasadą bezpieczeństwa prawnego jednostki, którą Wnioskodawcy przypisują również jednostkom samorządu terytorialnego, państwo powinno być lojalne wobec jednostki. Zasada ta wyraża się w takim stanowieniu i stosowaniu prawa, by nie stawało się ono swoistą pułapką dla obywatela i aby mógł układać swoje sprawy w zaufaniu, iż nie naraża się na prawne skutki, których nie mógł przewidzieć w momencie podejmowania decyzji i działań. Zasada pewności prawa oraz ochrony praw nabytych nakazują, by zmiana prawa dotychczas obowiązującego, która pociąga za sobą niekorzystne skutki dla sytuacji prawnej podmiotów, dokonywana była zasadniczo z zastosowaniem techniki przepisów przejściowych, a co najmniej odpowiedniej vacatio legis. Sytuacja prawna osób dotkniętych nową regulacją powinna być poddana takim przepisom przejściowym, by mogły mieć one czas na dokończenie przedsięwzięć podjętych na podstawie wcześniejszej regulacji. W ocenie Wnioskodawców kwestionowana regulacja nie spełnia tych warunków oraz narusza również zasadę ochrony interesów w toku, która zapewnia ochronę jednostki w sytuacjach, kiedy rozpoczęła ona określone przedsięwzięcia na gruncie dotychczasowych przepisów.
W ocenie Wnioskodawcy, kwestionowany przepis narusza również wyrażoną w art. 167 Konstytucji zasadę samodzielności samorządu terytorialnego, której jednym z elementów składowych jest zasada samodzielności finansowej. Jej istotą jest zapewnienie jednostkom samorządu terytorialnego dochodów pozwalających na realizowanie zadań publicznych tym jednostkom przypisanych, pozostawienie im swobody kształtowania swoich wydatków oraz stworzenie odpowiednich gwarancji formalnych i proceduralnych w tym zakresie. Natomiast zmniejszenie wysokości zobowiązania w podatku od nieruchomości od budowli elektrowni wiatrowych pozbawiło Wnioskodawców części zaplanowanych dochodów własnych.
Skład orzekający Trybunału Konstytucyjnego: sędzia TK Justyn Piskorski – przewodniczący, sędzia TK Wojciech Sych – sprawozdawca, sędzia TK Stanisław Piotrowicz, prezes TK Julia Przyłębska sędzia TK Bartłomiej Sochański.