Redakcja przepisu przewidującego odpowiedzialność osób mających obowiązek opieki lub nadzoru nad małoletnim do lat 7 za przebywanie małoletniego na drodze publicznej P 19/19
16 lipca 2020 r. o godz. 10:00 Trybunał Konstytucyjny ogłosi orzeczenie w sprawie pytania prawnego Sądu Rejonowego w Sokółce II Wydział Kamy dotyczącego redakcji przepisu przewidującego odpowiedzialność osób mających obowiązek opieki lub nadzoru nad małoletnim do lat 7 za przebywanie małoletniego na drodze publicznej.
Trybunał Konstytucyjny orzeknie w sprawie zgodności art. 89 ustawy z dnia 20 maja 1971 roku Kodeks wykroczeń w zakresie, w jakim przewiduje odpowiedzialność osób mających obowiązek opieki lub nadzoru nad małoletnim do lat 7 za przebywanie małoletniego na drodze publicznej lub na torach pojazdu szynowego, z artykułami 2, 48 ust. 1 i 52 ust. 1 Konstytucji RP.
Pytanie prawne skierowane zostało w związku z toczącym się przed Sądem Rejonowym w Sokółce postępowaniem, w którym obwiniono dwie kobiety za wykroczenia z art. 89 Kodeksu wykroczeń polegające na tym, że dopuściły - poprzez zezwolenie na poruszanie się drogą publiczną we wsi - do przebywania małoletnich dzieci na drodze publicznej.
Zdaniem Sądu Rejonowego w Sokółce wykładnia literalna art. 89 Kodeksu wykroczeń sprowadza się do tego, że każdorazowy pobyt małoletniego do lat 7, niezależnie czy dzieje się to pod nadzorem/opieką jego rodziców lub opiekunów, na drodze publicznej lub torach pojazdu szynowego powoduje konieczność pociągnięcia do odpowiedzialności osób, na których spoczywał w danym momencie obowiązek opieki lub nadzoru nad tym dzieckiem.
Sąd pytający wskazuje, że funkcjonowanie w systemie prawnym kwestionowanego przepisu w aktualnym brzmieniu prowadzi do absurdalnej sytuacji, bowiem staje się on podstawą do karania wszystkich, którzy ze swoimi pociechami poruszają się po drogach publicznych lub torach pojazdu szynowego w jakiejkolwiek formie i bez znaczenia w jakim celu.
Z wykładni literalnej art. 89 Kodeksu wykroczeń wynika, że miejscem popełnienia wykroczenia jest w tym przepisie droga publiczna lub tory pojazdu szynowego. Brak zawężenia miejsca wykroczenia oznacza więc - w ocenie sądu pytającego - że dziecko do lat 7 nie może przebywać na żadnej części drogi, w tym na chodniku i drodze przeznaczonej wyłącznie dla pieszych, przy tym wynika stąd wprost również zakaz przebywania dziecka do lat 7 w samochodzie, tramwaju, pociągu, autobusie, wózku dla dzieci, furmance, rowerze, czy jakimkolwiek innym pojeździć. Ponadto znamieniem czasownikowym art. 89 Kodeksu wykroczeń jest „dopuszczenie do przebywania”, które może wiązać się - jak wskazał sąd pytający - zarówno ze skierowaniem małoletniego w określone miejsce, jak też niereagowaniem na fakt jego tam przebywania lub reagowaniem w sposób niewystarczający. Zdaniem sądu pytającego w zakwestionowanym przepisie nie sprecyzowano również, że realizacja znamion czynu w nim określonego możliwa jest tylko wówczas, gdy dziecko pozostawione jest bez opieki na drodze publicznej lub torach pojazdu szynowego.
Artykuł 89 kodeksu wykroczeń narusza więc zdaniem sądu pytającego art. 2 Konstytucji RP w ten sposób, że zakaz w nim ustanowiony jest oczywiście sprzeczny z pozostałymi przepisami polskiego systemu prawnego regulującymi sposób wychowania dzieci i sprawowania nad nimi pieczy, tym samym narusza zasadę spójności systemu prawnego.
W ocenie sądu pytającego kwestionowany przepis narusza też zasady techniki prawodawczej, nakazujące, aby w przepisie karnym znamiona czynu zabronionego określane były w sposób wyczerpujący, bez odsyłania do nakazów lub zakazów zawartych w pozostałych przepisach danej ustawy lub w przepisach innych ustaw.
Kwestionowanym unormowaniem podstawowa komórka społeczna, jaką jest rodzina, została też pozbawiona możliwości realizacji fundamentalnych praw i swobód, jakimi są prawo do wychowywania dzieci zgodnie z przekonaniami rodziców (art. 48 ust. 1 Konstytucji) oraz swoboda poruszania się (art. 52 ust. 1 Konstytucji) – podkreśla sąd pytający.
Skład orzekający Trybunału Konstytucyjnego: sędzia TK Bartłomiej Sochański - przewodniczący, sędzia TK Leon Kieres - sprawozdawca, sędzia TK Justyn Piskorski, sędzia TK Krystyna Pawłowicz, sędzia TK Rafał Wojciechowski.