Opłata za składowanie odpadów bez wymaganego zezwolenia K 13/18
10 września 2020 r. o godz. 12:00 Trybunał Konstytucyjny ogłosi orzeczenie w sprawie wniosku Rady Miejskiej Łomży dotyczącego oplaty za składowanie odpadów bez wymaganego zezwolenia.
Trybunał Konstytucyjny dokona kontroli zgodności:
art. 293 ust. 1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2017 r. poz. 519 ze zm.) w zakresie, w jakim opłata podwyższona przewidziana w tym przepisie, tj. przewidująca bezwzględny obowiązek jej nałożenia w wysokości 0,05 jednostkowej stawki opłaty za umieszczenie odpadów na składowisku za każdą dobę składowania odpadów bez uzyskania decyzji zatwierdzającej instrukcję prowadzenia składowiska odpadów na podmiot korzystający ze środowiska w sztywno określonej wysokości, nieuwzględniającej żadnych okoliczności dotyczących tego czynu, z art. 2, art. 64 ust. 1 i 3 oraz art. 86 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
Przepisy ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska (dalej: ustawa) przewidują dwie postacie opłaty za korzystanie ze środowiska: opłatę podstawową i opłatę podwyższoną. Opłatę podstawową uiszcza podmiot korzystający ze środowiska zgodnie z prawem, natomiast opłatę podwyższoną wymierza się podmiotowi z tytułu korzystania ze środowiska bez uzyskania wymaganego pozwolenia lub innej decyzji. Wnioskodawca zakwestionował rozwiązania prawne dotyczące opłaty podwyższonej za składowanie odpadów na tle następującego stanu faktycznego: decyzją Marszałka Województwa Podlaskiego z 2014 r., zmienioną następnie decyzją Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Białymstoku z 2017 r., Miejskiemu Przedsiębiorstwu Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej Zakład Budżetowy w Łomży (dalej: MPGKiMZB) wymierzono opłatę z tytułu magazynowania odpadów bez wymaganej decyzji określającej sposób i miejsce magazynowania odpadów, stanowiącą różnicę między opłatą należną a opłatą wynikającą z wykazu w II półroczu 2012 r. w kwocie 1.243.627 zł. Na kwotę tę składała się opłata za składowanie w kwocie 346 552 zł i opłata podwyższona w kwocie 897 075 zł. Ponadto Marszałek Województwa Podlaskiego decyzją z 2016 r. wymierzył MPGKiMZB opłatę podwyższoną z tytułu magazynowania odpadów bez wymaganej decyzji określającej sposób i miejsce magazynowania odpadów, stanowiącą różnicę między opłatą należną a wynikającą z wykazu za 2013 r. w kwocie 7.173.847 zł, na którą składa się opłata za składowanie w kwocie 674 386 zł i opłata podwyższona w kwocie 6 499 461 zł.
Wątpliwości Wnioskodawcy co do zgodności art. 293 ust. 1 ustawy z Konstytucją związane są z przyjętym w tym przepisie sposobem ustalenia wysokości opłaty podwyższonej. Ustawodawca zastosował konstrukcję, w której ustawa wyznacza maksymalne stawki opłaty podstawowej oraz przelicznik stosowany dla ustalenia wysokości opłaty podwyższonej, a konkretne stawki opłaty, zawierające się w przedziale ustalonym w ustawie, zostały określone na poziomie rozporządzenia.
W ocenie Wnioskodawcy, sposób ustalania wysokości opłaty podwyższonej nie pozwala uwzględniać ciężkości naruszenia obowiązku ustawowego, sytuacji majątkowej podmiotu ukaranego, czy też stopnia uszczerbku w środowisku, a zapłata sztywno określonej opłaty podwyższonej może doprowadzić podmiot do utraty płynności finansowej, a tym samym do zaprzestania działalności. Zdaniem Wnioskodawcy, przepis określający wysokość opłaty nie odpowiada wymogom zasady proporcjonalności, ponieważ wysokość opłaty podwyższonej jest nieadekwatna do szkody wyrządzonej w środowisku. Zakwestionowana regulacja nadmiernie ogranicza zakres korzystania z konstytucyjnego prawa własności. Tym samym kwestionowany przepis jest niezgodny z art. 2, art. 64 ust. l i 3 w związku z art. 31 ust. 3 oraz art. 86 Konstytucji.
Wnioskodawca wskazał, że przy wyznaczaniu postulowanego mechanizmu ustalania wysokości opłaty podwyższonej, sama opłata podwyższona, jak i jej wysokość powinny być adekwatne do wyrządzonej szkody w środowisku i powinny zmierzać do jego ochrony. Przesłanki stosowania opłat podwyższonych oraz ich wysokość powinny być ukształtowane przez ustawodawcę w sposób odpowiadający zasadzie adekwatności ingerencji państwa w chronioną konstytucyjnie sferę jednostki, wynikającej z art. 2 Konstytucji. W ocenie Wnioskodawcy surowość sankcji powinna być adekwatna do stopnia naruszenia dobra chronionego za pomocą opłat podwyższonych do stopnia uszczerbku w środowisku. Ustawodawca, kształtując wysokość tych opłat, nie powinien również całkowicie abstrahować od sytuacji ekonomicznej podmiotu podlegającego ukaraniu.
Skład orzekający Trybunału Konstytucyjnego: sędzia TK Krystyna Pawłowicz - przewodniczący, sędzia TK Stanisław Piotrowicz – sprawozdawca, sędzia TK Mariusz Muszyński, sędzia TK Jakub Stelina, sędzia TK Jarosław Wyrembak.