Uniemożliwienie wydania przepisów porządkowych przez organy j.s.t. w drodze uchwały na podstawie art. 40 ust. 3 i 4 ustawy o samorządzie gminnym, ze względu na uregulowanie danej kwestii w odrębnych ustawach lub innych przepisach powszechnie obowiązujących K 12/20
27 kwietnia 2022 r. o godz. 9:00 Trybunał Konstytucyjny ogłosi orzeczenie w sprawie wniosku Rady Miejskiej Leszna dotyczącego uniemożliwienia wydania przepisów porządkowych przez organy jednostek samorządu terytorialnego w drodze uchwały na podstawie art. 40 ust. 3 i 4 ustawy o samorządzie gminnym, ze względu na uregulowanie danej kwestii w odrębnych ustawach lub innych przepisach powszechnie obowiązujących.
Trybunał Konstytucyjny dokona kontroli zgodności art. 40 ust. 3 i 4 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (dalej: u.s.g.) w zakresie, w jakim przepisy te „uniemożliwiają wydanie przepisów porządkowych zagrożonych karą grzywny wymierzaną w trybie i na zasadach określonych w prawie o wykroczeniach, ze względu na okoliczności, iż kwestia ta jest uregulowana w odrębnej ustawie w przepisach nie mających jednak charakteru prawnokarnego, pomimo że wydanie przepisów porządkowych jest niezbędne dla ochrony życia lub zdrowia obywateli oraz dla zapewnienia porządku, spokoju i bezpieczeństwa publicznego, a wydanie przepisów o charakterze prawnokarnym jest uzasadnione” z art. 16 ust. 2 oraz art. 166 ust. 1 i 2 Konstytucji RP.
Rada Miasta Leszna wskazała, że bezpośrednie motywy, które legły u podstaw wstąpienia z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego dotyczą wprowadzenia zakazu sprzedaży tzw. dopalaczy pod pozorem prowadzenia działalności gospodarczej. Sprawa tzw. dopalaczy ma na celu podkreślenie braku przepisów, które umożliwiłyby samorządom terytorialnym skuteczną walkę z tego rodzaju zjawiskiem, gdy jest to niezbędne dla ochrony życia i zdrowia obywateli oraz dla zapewnienia porządku, spokoju i bezpieczeństwa publicznego, a przepisy innych ustaw i inne przepisy powszechnie obowiązujące nie są w tym względzie wystarczające.
Wnioskodawca wskazuje, że gmina realizuje przysługujące jej uprawnienia prawodawcze w sferze zapewnienia ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego poprzez wydawanie przepisów porządkowych. Mają one na celu przeciwdziałanie niekorzystnym zjawiskom stanowiącym zagrożenie dla ochrony życia i zdrowia obywateli, zapewnienia porządku, spokoju i bezpieczeństwa publicznego. Gmina pozbawiona jest jednak możliwości korzystania z tego instrumentu w sytuacji, gdy dana kwestia została już uregulowana przez przepisy powszechnie obowiązujące.
W ocenie wnioskodawcy możliwość wydawania przepisów porządkowych jest wyłączona również w sytuacji, gdy dana materia stanowi przedmiot regulacji prawnej, ale podejmowanie określonych zachowań stanowiących zagrożenie dla życia, zdrowia czy mienia zostało obwarowane co najwyżej sankcją administracyjną. Powyższa sankcja jest w wielu przypadkach - w ocenie wnioskodawcy - nieadekwatna i nieskuteczna, a stąd powinna być zastąpiona przez karę grzywny przewidzianą w Kodeksie wykroczeń. Przesądza o tym natura tych zachowań, wyrażająca się wysokim stopniem ich społecznej szkodliwości, sytuującym je pośród zachowań o kryminalnym charakterze.
Zdaniem wnioskodawcy samorządowi gminnemu powinna przysługiwać możliwość wprowadzenia w przepisach porządkowych określonych zakazów zagrożonych karą grzywny, choćby zakaz danego rodzaju stanowił już przedmiot regulacji na poziomie ustawowym. Możliwość taka powinna w ocenie wnioskodawcy przysługiwać w sytuacji, gdy wprowadzony ustawą zakaz nie jest zagrożony sankcją o charakterze prawnokarnym (wykroczeniowym), co dotyczy także sytuacji, gdy ustawy przewidują dla danego czynu zagrożenie karą administracyjną, dyscyplinarną i inną.
Wnioskodawca wskazuje, że zasada samodzielności samorządu terytorialnego, która znajduje wyraz w art. 16 ust. 2 i art 165 Konstytucji RP, nakazuje przyznanie samorządowi względnej samodzielności w sferze prawotwórstwa. Brak możliwości wydawania przez samorząd gminny przepisów porządkowych w sytuacji, gdy dane zachowanie stanowi przedmiot regulacji w ustawie, a zwłaszcza gdy ustawy nie przewidują dla danego zachowania jakiejkolwiek sankcji, jest sprzeczne z zasadą samodzielności. Przyjęte w art. 40 ust. 3 u.s.g. zasady stanowienia przepisów porządkowych uniemożliwiają gminie skuteczną realizację zadań własnych dotyczących porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli, co w ocenie wnioskodawcy, narusza również art. 166 ust. 1-2 Konstytucji.
Skład orzekający Trybunału Konstytucyjnego: sędzia TK Piotr Pszczółkowski - przewodniczący, sędzia TK Andrzej Zielonacki - sprawozdawca, sędzia TK Justyn Piskorski, prezes TK Julia Przyłębska, sędzia TK Wojciech Sych.