Wyłączenie prawa funkcjonariuszy Straży Granicznej do otrzymywania zwiększonej stawki rekompensaty pieniężnej za pracę w godzinach nadliczbowych oraz całkowite pozbawienie w/w rekompensaty funkcjonariuszy uprawnionych do dodatku funkcyjnego K 17/19
28 listopada 2023 r. o godz. 15:00 Trybunał Konstytucyjny ogłosi orzeczenie w sprawie wniosku Zarządu Głównego Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego Funkcjonariuszy Służby Granicznej dotyczącego wyłączenie prawa funkcjonariuszy Straży Granicznej do otrzymywania zwiększonej stawki rekompensaty pieniężnej za pracę w godzinach nadliczbowych oraz całkowitego pozbawienia w/w rekompensaty funkcjonariuszy uprawnionych do dodatku funkcyjnego.
Trybunał Konstytucyjny dokona kontroli zgodności:
1) art. 37 ust. 3 ustawy z dnia 12 października 1990 r. o Straży Granicznej w zakresie, w jakim w zamian za czas służby przekraczający normy czasu służby przyznaje funkcjonariuszowi Straży Granicznej czas wolny od służby w tym samym wymiarze;
2) art. 37 ust. 3a ustawy powołanej w punkcie 1
z artykułem 4 ustęp 2 Europejskiej Karty Społecznej sporządzonej w Turynie dnia 18 października 1961 r.
W dniu złożenia wniosku art. 37 ust. 3 ustawy o Straży Granicznej (dalej: ustawa o SG) miał następujące brzmienie: „[w] zamian za czas służby przekraczający normę określoną w ust. 2 funkcjonariuszowi przysługuje czas wolny od służby w tym samym wymiarze”, natomiast art. 37 ust. 3а ustawy o SG, w dniu złożenia wniosku, stanowił: „[p]rzepisu ust. 3 nie stosuje się do funkcjonariusza uprawnionego do dodatku funkcyjnego. Funkcjonariuszowi uprawnionemu do dodatku funkcyjnego przysługuje czas wolny od służby w zamian za czas służby przekraczający normę określoną w ust. 2, pełnioną przed uzyskaniem uprawnienia do tego dodatku”.
W ocenie Wnioskodawcy, art. 37 ust. 3 ustawy o SG, nie realizuje postanowień art. 4 ust. 2 Europejskiej Karty Społecznej (dalej: EKS), bowiem nie zapewnia funkcjonariuszom straży granicznej ani zwiększonego wynagrodzenia za służbę w godzinach nadliczbowych, ani prawa do wypoczynku w zwiększonym wymiarze, a prawa te nie zostały zapewnione innymi środkami przewidzianymi przez art. 4 EKS. Przepis ten, zdaniem Wnioskodawcy, jest niezgodny z art. 4 ust. 2 EKS, gdyż nie przewiduje prawa funkcjonariusza Straży Granicznej do zwiększonego wymiaru czasu wolnego z tytułu służby pełnionej w godzinach ponadnormatywnych.
Zdaniem Wnioskodawcy, również art. 37 ust. 3а ustawy o SG jest niezgodny z art. 4 ust. 2 EKS, gdyż funkcjonariuszowi uprawnionemu do dodatku funkcyjnego nie przysługuje w żadnym wymiarze czas wolny za służbę w godzinach nadliczbowych. W ocenie Wnioskodawcy, ustawodawca jednakowo potraktował starszych stopniem funkcjonariuszy SG pełniących służbę na stanowiskach samodzielnych i kierowniczych niższego i średniego szczebla, jak i funkcjonariuszy pełniących najwyższe stanowiska kierownicze, a zgodnie z art. 4 ust. 2 EKS, ograniczenie prawa do zwiększonej gratyfikacji dotyczyć może jedynie funkcjonariuszy pełniących najwyższe funkcje kierownicze. Wnioskodawca wskazuje, że art. 37 ust. 3а ustawy o SG, przez to, że pozbawia funkcjonariuszy Straży Granicznej pełniących służbę na stanowiskach samodzielnych lub kierowniczych prawa do czasu wolnego z uwagi na służbę w godzinach ponadnormatywnych albo wynagrodzenia za czas służby pełnionej w godzinach ponadnormatywnych, a także przez to, że nie przyznaje tej grupie funkcjonariuszy prawa do czasu wolnego w zwiększonym wymiarze albo wynagrodzenia w zwiększonej stawce za ponadnormatywny czas służby, jest w całości niezgodny z art. 4 ust. 2 EKS.
Wnioskodawca podkreśla, że art. 4 ust. 2 EKS konstruuje prawo pracownika do otrzymywania zwiększonego wynagrodzenia (albo czasu wolnego w zwiększonym wymiarze) za pracę w godzinach nadliczbowych. Prawo to przysługuje także funkcjonariuszom służb mundurowych. Dopuszczalne jest ustanawianie wyjątków od tej reguły, ale jedynie w stosunku do pracowników (funkcjonariuszy) najwyższego szczebla, piastujących kluczowe stanowiska kierownicze. Jednak nawet w stosunku do tej grupy niedopuszczalne jest konstruowanie norm nieprzewidujących limitu czasu pracy. Ponadto niedopuszczalne jest obchodzenie uprawnień pracowniczych wynikających z art. 4 ust. 2 EKS poprzez kwalifikowanie pracowników średniego szczebla jako pracowników zatrudnionych na stanowiskach kierowniczych. Ustawodawca w art. 37 ust. 3 ustawy o SG przyznaje wprawdzie funkcjonariuszom Straży Granicznej prawo do czasu wolnego za służbę w godzinach nadliczbowych, jednakże tylko w takim samym wymiarze, co godzi, zdaniem Wnioskodawcy, w art. 4 ust. 2 EKS w zakresie, w jakim nie przyznaje funkcjonariuszom czasu wolnego w zwiększonym wymiarze, a jedynie w równym wymiarze. Natomiast art. 37 ust. 3а ustawy o SG pozbawia funkcjonariuszy uprawnionych do dodatku funkcyjnego prawa do czasu wolnego w zamian za służbę pełnioną w zwiększonym wymiarze. Nie zapewnia również prawa do stosownej rekompensaty pieniężnej w zwiększonym wymiarze, co zdaniem wnioskodawcy jest sprzeczne z art. 4 ust. 2 EKS.
Skład orzekający Trybunału Konstytucyjnego: wiceprezes TK Mariusz Muszyński - przewodniczący, sędzia TK Piotr Pszczółkowski - sprawozdawca, sędzia TK Stanisław Piotrowicz, sędzia TK Bartłomiej Sochański, sędzia TK Jakub Stelina.