Koszty nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu SK 78/21
20 grudnia 2022 r. o godz. 9:30 Trybunał Konstytucyjny ogłosi orzeczenie w sprawie skargi konstytucyjnej G. W. dotyczącej kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu.
Trybunał Konstytucyjny dokona kontroli zgodności § 17 ust. 1 pkt 2 oraz § 17 ust. 2 pkt 3 w związku z § 4 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz. U. z 2019 r. poz. 18) „w brzmieniu obowiązującym od 2 listopada 2016 r. w zakresie, w jakim przepis ten przewidywał w sprawach karnych stawkę minimalną należną adwokatowi ustanowionemu z urzędu za postępowanie przygotowawcze w kwocie 300 zł netto oraz za postępowanie sądowe w kwocie 420 zł netto, które to stawki minimalne są niższe od tej ustalanej tytułem wynagrodzenia adwokata w przypadku ustanowienia przez stronę obrońcy z wyboru, na podstawie przepisów rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. (Dz. U. z 2015 r. poz. 615, ze zm.) w sprawie opłat za czynności adwokackie, a jej podwyższenie do wysokości opłaty maksymalnej, które najwyżej może stanowić 150% stawki minimalnej, uzależnione było od uwzględnienia przez sąd orzekający czynników wymienionych [w] § 4 ust. 2 rozporządzenia w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu” z art. 32 ust. 1 zdanie pierwsze i drugie w związku z art. 64 ust. 1 i 2 oraz art 45 ust. 1 i art. 2 w związku z art. 31 ust. 3 oraz art. 92 ust. 1 zdanie pierwsze Konstytucji RP.
Skarżący został ustanowiony obrońcą z urzędu w sprawie przed sądem rejonowym. Sąd rejonowy wydał wyrok, w którym rozstrzygnął również o kosztach nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu, zasądzając na rzecz Skarżącego odpowiednią kwotę, przewidzianą przez obowiązujące przepisy, za pomoc prawną na etapie postępowania przygotowawczego i za pomoc prawną na etapie postępowania sądowego. Na rozstrzygnięcie sądu rejonowego w przedmiocie kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu Skarżący złożył zażalenie. Sąd okręgowy po rozpoznaniu zażalenia utrzymał w mocy zaskarżone postanowienie sądu rejonowego w przedmiocie kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu.
Zdaniem Skarżącego kwestionowane przepisy naruszają prawo do równego traktowania przez władze publiczne (art. 32 ust. 1 Konstytucji RP) oraz prawo do odpowiedniego ukształtowania procedury sądowej zgodnie z wymogami sprawiedliwości i jawności, które jest elementem składowym prawa do sądu (art. 45 ust. 1 Konstytucji RP). Powodują bowiem w ocenie Skarżącego, że wynagrodzenie adwokata ustanawianego z urzędu w tej samej sprawie jest z mocy prawa niższe od wynagrodzenia adwokata ustanawianego z wyboru, w przypadku gdy w sprawie nie zachodzą czynniki umożliwiające podwyższenie stawki minimalnej do wysokości stawki maksymalnej. Ponadto stawka maksymalna stanowić może najwyżej wartość 150% stawki minimalnej przy adwokacie ustanowionym z urzędu, podczas gdy w przypadku adwokata ustanowionego z wyboru, stawka minimalna może zostać podwyższona do sześciokrotności tej stawki – podkreśla Skarżący.
Ponadto, Skarżący wskazuje, że kwestionowane regulacje naruszają art. 64 ust. 1 i 2 Konstytucji RP, nie chronią bowiem praw majątkowych - w postaci prawa do wynagrodzenia za pracę - adwokata powołanego z urzędu, który otrzymuje wyłącznie część wynagrodzenia adwokata ustanowionego z wyboru. Kwestionowana norma, zdaniem Skarżącego, uregulowała prawo do wynagrodzenia za tą samą sprawę, dla osób posiadających te same kompetencje zawodowe, na zasadach nierównych, tj. jeden adwokat ustanowiony z urzędu otrzymałby wynagrodzenie w kwocie 300,00 zł netto i 420,00 zł netto, a adwokat, który byłby ustanowiony z wyboru, mógłby otrzymać wynagrodzenie w kwocie nie mniejszej niż 600,00 zł netto i 840,00 zł netto.
W ocenie Skarżącego kwestionowane przepisy naruszają również art. 2 Konstytucji RP, gdyż są niezgodne z zasadami pewności prawa i prawidłowej legislacji. Ponadto, Skarżący wskazuje, że kwestionowane regulacje doprowadziły do niezgodnego z zasadami sprawiedliwości społecznej traktowania adwokata ustanowionego z urzędu, poprzez przyznanie mu niższego wynagrodzenia niż adwokatowi z wyboru.
Zdaniem Skarżącego kwestionowane przepisy ograniczyły konstytucyjne prawa w rozporządzeniu, a ponadto ograniczenia te nie były konieczne, co narusza art. 31 ust. 3 i art. 92 ust. 1 zdanie pierwsze Konstytucji RP. Nie został również spełniony cel rozporządzenia tj. ustanowienie jednoznacznych i równych dla wszystkich pełnomocników wynagrodzeń za wykonaną pracę, a więc dla tych ustanawianych przez stronę postępowania z wyboru jak i dla tego ustanowionego przez sąd z urzędu.
Skład orzekający Trybunału Konstytucyjnego: sędzia TK Jarosław Wyrembak - przewodniczący, sędzia TK Andrzej Zielonacki - sprawozdawca, sędzia TK Zbigniew Jędrzejewski.