Koszty nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu SK 53/22
20 kwietnia 2023 r. o godz. 11:00 Trybunał Konstytucyjny rozpozna skargę konstytucyjną M. T.-B. dotyczącą kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu.
Trybunał Konstytucyjny dokona kontroli zgodności § 4 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu (Dz. U. z 2019 r. poz. 68) w zakresie, w jakim „przepis ten przewiduje wysokość opłaty stanowiącej koszty nieopłaconej pomocy prawnej ponoszonej przez Skarb Państwa udzielonej przez radcę prawnego z urzędu w wysokości niższej niż stawka minimalna opłat za czynności radców prawnych określonych w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych [Dz. U. poz. 1804] wydanym na podstawie art. 22 5 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych [Dz. U. z 2020 r. poz. 75], dotyczącym stawek minimalnych w sprawach prowadzonych z wyboru”, z art. 64 ust. 2 w związku z art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 1 zdanie drugie i art. 92 ust. 1 zdanie pierwsze Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
Skarżąca jest radcą prawnym i została ustanowiona pełnomocnikiem z urzędu dla pozwanego w postępowaniu toczącym się przed sądem rejonowym. Sąd oddalił powództwo i przyznał od Skarbu Państwa na rzecz Skarżącej koszty nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej pozwanemu z urzędu. Skarżąca, działając w imieniu własnym, wniosła zażalenie, które sąd rejonowy oddalił.
W ocenie Skarżącej, w kwestionowanym § 4 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu, wysokość opłaty należnej pełnomocnikowi ustanowionemu z urzędu ustalana jest w wysokości niższej od stawki minimalnej określonej w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych, zatem w wysokości niższej niż taka, która byłaby należna pełnomocnikowi gdyby prowadził sprawę jako pełnomocnik z wyboru.
Zdaniem Skarżącej, kwestionowana regulacja ma charakter dyskryminujący Skarżącą jako pełnomocnika z urzędu, naruszając jej prawo do równego traktowania przez władze publiczne, prawo do ochrony prawa majątkowego w postaci prawa do otrzymania równego wynagrodzenia w sytuacji, gdy wykonuje tożsame obowiązki jako pełnomocnik z urzędu i jako pełnomocnik z wyboru.
Skarżąca podnosi, że Minister Sprawiedliwości, mimo braku ku temu odpowiedniego upoważnienia, dokonał zróżnicowania stawek wynagrodzenia według kryterium podmiotowego, inaczej traktując radców prawnych świadczących pomoc prawną z urzędu oraz radców prawnych świadczących pomoc prawną jako pełnomocnicy z wyboru, mimo że charakter obowiązków w obu sytuacjach nie daje żadnych podstaw do tego, aby taka ingerencja była uzasadniona, co jest w ocenie Skarżącej niezgodne z art. 64 ust. 2 i art. 32 ust. I zdanie drugie Konstytucji.
Zdaniem Skarżącej kwestionowana regulacja nie spełnia również celu jaki ustawodawca nadał rozporządzeniu, tj. zwrotu kosztów zastępstw procesowych pełnomocnikom ustanawianym z wyboru, jak i z urzędu na równych zasadach. Ponadto, Skarżąca wskazuje, że kwestionowana regulacja narusza art. 31 ust. 3 i art. 92 ust. 1 zdanie pierwsze Konstytucji, bowiem w efekcie wprowadzenia rozporządzenia o zaskarżonej treści doszło do ograniczenia konstytucyjnych praw i wolności w rozporządzeniu a nie w ustawie.
Skład orzekający Trybunału Konstytucyjnego: sędzia TK Piotr Pszczółkowski - przewodniczący, sędzia TK Bartłomiej Sochański - sprawozdawca, sędzia TK Jakub Stelina.