Komunikat przed Drukuj

Odszkodowanie za zmniejszenie wartości nieruchomości na skutek zmiany planu miejscowego lub wydania decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego SK 42/21

13 czerwca 2023 r. o godz. 12:30 Trybunał Konstytucyjny ogłosi orzeczenie wydane w sprawie skargi konstytucyjnej T. K. dotyczącej odszkodowania za zmniejszenie wartości nieruchomości na skutek zmiany planu miejscowego lub wydania decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego.

Trybunał Konstytucyjny dokona kontroli zgodności art. 128 ust. 4 w związku z art. 124 ust. 1 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o  gospodarce nieruchomościami (dalej: u.g.n.)oraz w związku z § 43 ust. 3 pkt 1-4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 21 września 2004 r. w sprawie wyceny nieruchomości i sporządzania operatu szacunkowego w zakresie, w jakim „nie uwzględnia w  ramach odszkodowania, o którym mowa w art. 128 ust. 4 tej ustawy, orzekania o odszkodowaniu za zmniejszenie wartości nieruchomości na skutek zmiany planu miejscowego lub wydania decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego” z art. 64 ust. 1 w związku z art. 64 ust. 3 i art. 31 ust. 3 Konstytucji RP.

Starosta orzekł o ustaleniu na rzecz Skarżącej odszkodowania za szkody powstałe wskutek założenia i przeprowadzenia przez nieruchomość Skarżącej dwutorowej napowietrznej linii elektroenergetycznej. Linię tę na gruncie Skarżącej wybudowano w oparciu o decyzję Starosty ograniczającą sposób korzystania z nieruchomości stosownie do ustaleń miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Od decyzji ustalającej odszkodowanie Skarżąca wniosła odwołanie, zarzucając naruszenie szeregu przepisów prawa procesowego oraz brak oszacowania szkody krajobrazowej i istotnego pomniejszenia wartości działek sąsiadujących z obszarem pasa technologicznego. Decyzją Wojewody utrzymano w mocy rozstrzygnięcie Starosty. Skarżąca wniosła skargę na tę decyzję. Wojewódzki Sąd Administracyjny uchylił zaskarżoną decyzję Wojewody oraz poprzedzającą ją decyzję Starosty. Od tego wyroku wniesiono skargę kasacyjną. Naczelny Sąd Administracyjny (dalej: NSA), uchylił zaskarżony wyrok i oddalił skargę. W wyroku tym NSA stwierdził, że ustalane na podstawie art. 128 ust. 4 u.g.n. odszkodowanie powinno rekompensować jedynie te szkody, które pozostają w związku przyczynowym ze zdarzeniem je wywołującym. Odszkodowanie z tytułu ograniczenia sposobu korzystania z nieruchomości obejmuje zatem jedynie szkody na obszarze objętym czasowym zajęciem, który został określony w decyzji starosty. Powiększa się je o kwotę odpowiadającą zmniejszeniu wartości nieruchomości - jeżeli takie zmniejszenie nastąpiło na skutek działań stanowiących powód czasowego zajęcia nieruchomości. Zmniejszenie tej wartości musi nastąpić tylko w wyniku zrealizowanej inwestycji, a nie ograniczeń wynikających z planu zagospodarowania przestrzennego, który niezależnie od tego, kiedy zostanie zrealizowany, może ograniczać możliwość korzystania z danej nieruchomości, a co za tym idzie zmniejsza jej wartość. W tym ostatnim zakresie właścicielowi nieruchomości przysługuje roszczenie z art. 36 ust. 1 pkt 1 lub 2 ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Niedopuszczalnym jest zatem - w ocenie NSA - aby szkody wynikłe z zaplanowania na danym terenie linii energetycznej były ustalane i wypłacane w ramach odszkodowania ustalanego na podstawie art. 128 ust. 4 u.g.n.

Zdaniem Skarżącej, skoro decyzja starosty o ograniczeniu sposobu korzystania z nieruchomości z mocy art. 124 ust. 1 u.g.n. może zostać wydana jedynie zgodnie z planem miejscowym (a w przypadku braku planu - zgodnie z decyzją o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego), to zmniejszenie wartości nieruchomości wskutek posadowienia na niej infrastruktury przesyłowej zawsze będzie sumą częściowo pokrywających się ograniczeń wprowadzonych planem (decyzją o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego) oraz decyzją z art. 124 ust. 1 u.g.n. W związku z tym szkoda polegająca na obniżeniu wartości nieruchomości powstała na skutek zdarzenia określonego w art. 124 ust. 1 u.g.n nie może być rozumiana jako następstwo wyłącznie decyzji o ograniczeniu sposobu korzystania z nieruchomości.
W ocenie Skarżącej, ze względu na zaskarżoną regulację przysługujące prawo do odszkodowania jedynie w części pokrywa poniesioną szkodę wynikającą z przeprowadzenia na nieruchomości infrastruktury przesyłowej, co stanowi nieproporcjonalne ograniczenie chronionego przez art. 64 ust. 1 Konstytucji prawa własności i nie znajduje uzasadnienia w zasadzie proporcjonalności sformułowanej w art. 31 ust. 3 Konstytucji. Ponadto przesłanki ograniczające możność przyznania odszkodowania w pełnej wysokości są określone w akcie podustawowym, co narusza zasadę wyłączności ustawowej wprowadzania ograniczeń prawa własności z art. 31 ust. 3 i art. 64 ust. 3 Konstytucji.

Skarżąca podnosi, że art. 128 ust. 4 w związku z art. 124 ust. 1 u.g.n sam w sobie nie ogranicza możliwości przyznania pełnego odszkodowania za szkodę spowodowaną zezwoleniem na zakładanie i przeprowadzenie na nieruchomości infrastruktury przesyłowej. Wykluczenie objęcia takim odszkodowaniem całości uszczerbku majątkowego, w tym obniżenia wartości nieruchomości na skutek zmiany jej przeznaczenia, wynika z możności skorzystania przez właściciela obciążonej nieruchomości z roszczeń planistycznych przewidzianych przez art. 36 ust. 1 i 3 u.p.z.p. oraz z treści § 43 ust. 3 rozporządzenia w sprawie wyceny, które wśród przesłanek oszacowania zmniejszenia wartości nieruchomości nie uwzględnia ograniczenia w korzystaniu z niej w sposób zgodny z jej dotychczasowym przeznaczeniem.
Skarżąca podkreśla, że wobec nieokreślenia w art. 128 ust. 4 u.g.n. jakichkolwiek wyznaczników szacowania obniżenia wartości nieruchomości wynikającego ze zdarzeń określonych w art. 120 i art. 124-126 u.g.n., jak i braku takich wytycznych w innych przepisach tej ustawy, uregulowanie warunków szacowania tego obniżenia wartości wyłącznie przez § 43 ust. 3 rozporządzenia w sprawie wyceny stanowi naruszenie art. 64 ust. 3 i art. 31 ust. 3 Konstytucji.

Skład orzekający Trybunału Konstytucyjnego: sędzia TK Andrzej Zielonacki - przewodniczący, sędzia TK Piotr Pszczółkowski - I sprawozdawca, sędzia TK Rafał Wojciechowski - II sprawozdawca, sędzia TK Wojciech Sych, sędzia TK Michał Warciński.