Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości regulujące rozpoznanie wniosków o wyłączenie sędziego z powodu okoliczności jego powołania U 1/24
16 maja 2024 r. o godz. 11:00 Trybunał Konstytucyjny rozpozna wniosek Krajowej Rady Sądownictwa dotyczący rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości regulującego rozpoznanie wniosków o wyłączenie sędziego z powodu okoliczności jego powołania.
Wniosek o stwierdzenie, że:
- § 1, § 2 i § 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 6 lutego 2024 r. (dalej „Rozporządzenie zmieniające” zmieniającego rozporządzenie - Regulamin urzędowania sądów powszechnych są niezgodne z art. 7 Konstytucji RP w zw. z art. 186 ust. 1 Konstytucji RP, zaskarżone rozporządzenie zostało bowiem wydane przez Ministra Sprawiedliwości bez zachowania trybu wymaganego przepisami prawa do jego wydania, bez zasięgnięcia opinii Krajowej Rady Sądownictwa;
- § 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 6 lutego 2024 r. zmieniającego rozporządzenie - Regulamin urzędowania sądów powszechnych, jest niezgodny z art. 41 § 1 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych a przez to jest niezgodny z art. 92 ust. 1 Konstytucji RP i art. 176 ust. 2 Konstytucji,
- § 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 6 lutego 2024 r. zmieniającego rozporządzenie - Regulamin urzędowania sądów powszechnych jest niezgodny z art. 45 ust. 1 Konstytucji RP,
- § 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 6 lutego 2024 r. zmieniającego rozporządzenie - Regulamin urzędowania sądów powszechnych jest niezgodny z art. 178 ust. 1 Konstytucji RP,
- § 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 6 lutego 2024 r. zmieniającego rozporządzenie - Regulamin urzędowania sądów powszechnych jest niezgodny z art. 179 Konstytucji RP,
- § 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 6 lutego 2024 r. zmieniającego rozporządzenie - Regulamin urzędowania sądów powszechnych jest niezgodny z art. 190 ust. 1 Konstytucji RP.
Kwestionowane przepisy rozporządzenia zmieniającego wprowadzają modyfikację zamkniętego katalogu przesłanek ustawowych bezwzględnych wyłączenia sędziego z mocy prawa określonego w art. 40 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego w odniesieniu do spraw sądowych prowadzonych w oparciu o przepisy procedury karnej i w art. 48 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego w odniesieniu do spraw sądowych prowadzonych w oparciu o przepisy procedury cywilnej.
Zgodnie z art. 41 § 1 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych wydanie rozporządzenia wprowadzającego regulamin wewnętrznego urzędowania sądów powszechnych, jak również wydanie rozporządzeń wprowadzających zmiany w takim regulaminie wymaga zasięgnięcia opinii Krajowej Rady Sądownictwa. Pominięcie etapu opiniowania przez KRS aktu normatywnego stanowi w ocenie Wnioskodawcy naruszenie art. 7 Konstytucji RP. Jest działaniem bez podstawy prawnej, poza granicami prawa i jednocześnie narusza podstawową konstytucyjną rolę Krajowej Rady Sądownictwa, uniemożliwiając jej zaopiniowanie aktu istotnego z punktu widzenia niezależności sądów i niezawisłości sędziów – podkreśla Wnioskodawca.
Zadaniem rozporządzenia, jak wskazuje Wnioskodawca, jest wykonywanie ustawy, a nie jej uzupełnianie. Akt wykonawczy konkretyzuje przepisy ustawy i może on być wydany tylko w zakresie określonym w upoważnieniu, w jego granicach i w celu wykonania ustawy w zgodzie z normami konstytucyjnymi, a także z wszystkimi obowiązującymi ustawami. Ustrojodawca - w art. 92 Konstytucji - nałożył na ustawodawcę zwykłego obowiązek precyzyjnego i szczegółowego formułowania zakresu delegacji, a na organy upoważnione do wydawania rozporządzeń - obowiązek ścisłego wykonywania delegacji. Modyfikacja czy też uzupełnianie ustawy w drodze rozporządzenia nie mogą być usprawiedliwiane. Wnioskodawca wskazuje również, że delegacja ustawowa art. 41 ust. 1 - Prawa o ustroju sądów powszechnych nie może zawierać upoważnienia dla Ministra Sprawiedliwości do uzupełniania przepisów kodeksowych regulujących procedury cywilną i karną. Zgodnie z art. 176 ust. 2 Konstytucji RP reguły postępowania przed sądami określają ustawy. Ustrojodawca jednoznacznie przesądził zatem, iż przepisy określające przesłanki wyłączenia sędziego mogą być zamieszczone wyłącznie w ustawach. Zamieszczenie tych przepisów w akcie rangi podustawowej, w tym przypadku w kwestionowanym rozporządzeniu zmieniającym stanowi, zdaniem Wnioskodawcy, naruszenie art. 92 oraz 176 ust. 2 Konstytucji RP.
W ocenie Wnioskodawcy wprowadzenie przez Ministra Sprawiedliwości w kwestionowanym rozporządzeniu zmieniającym przesłanki bezwzględnego wyłączenia sędziego narusza prawo do sądu określone w art. 45 ust. 1 Konstytucji w aspekcie właściwego ukształtowania sądu oraz zabezpieczenia sprawnego i niezagrożonego przewlekłością przebiegu postępowania.
Przepis § 1 rozporządzenia zmieniającego, umożliwiający wyłączenie sędziego tylko z tej przyczyny, iż został on powołany na urząd w okresach obowiązywania różnych procedur konkursowych przed Krajową Radą Sądownictwa, godzi zdaniem Wnioskodawcy w samodzielność sędziego wobec władzy wykonawczej i w niezależność sędziego od wpływów politycznych, przez co jest niezgodny zasadą niezawisłości sędziego wyrażoną w art. 178 ust. 1 Konstytucji RP.
Wnioskodawca wskazuje również, że § 1 rozporządzenia zmieniającego skutkuje niedopuszczalnym różnicowaniem statusu sędziego przy użyciu kryterium „momentu powołania". Zmierza do tego, aby na poziomie aktu podustawowego, trwale ograniczyć możliwość wykonywania funkcji orzeczniczych wybranej kategorii sędziów, wyłączając w ten sposób skutki ich powołania co zdaniem Wnioskodawcy jest sprzeczne z art. 179 Konstytucji RP.
Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 20 kwietnia 2020 r. U 2/20 zakaz regulacji statusu sędziego aktem normatywnym podustawowym uznał za fundamentalny element konstytucyjnej zasady demokratycznego państwa prawnego. Wnioskodawca podkreśla, że rozporządzenie zmieniające, które nie uwzględnia wyroku Trybunału Konstytucyjnego godzi w fundamenty konstytucyjnego porządku prawnego, jako w sposób oczywisty sprzeczne z zasadą wyrażoną w art. 190 ust. 1 Konstytucji RP, iż orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego mają moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne.
Skład orzekający Trybunału Konstytucyjnego: sędzia TK Zbigniew Jędrzejewski - przewodniczący, sędzia TK Bogdan Święczkowski - sprawozdawca, sędzia TK Krystyna Pawłowicz.