Ordynacja wyborcza do Sejmu RP i Senatu RP. K 14/12
18 lipca 2012 r. o godz. 9.00 Trybunał Konstytucyjny w pełnym składzie rozpozna wniosek Grupy posłów na Sejm RP dotyczący ordynacji wyborczej do Sejmu RP i Senatu RP.
Trybunał Konstytucyjny orzeknie w sprawie zgodności
a) art. 111 ust. 1 ustawy z dnia 12 kwietnia 2001 roku - Ordynacja wyborcza do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej, w brzmieniu obowiązującym od dnia 31 maja 2001 roku (wejście w życie ustawy) do dnia 1 sierpnia 2011 roku (uchylenie ustawy) z art. 2 oraz art. 31 ust. 3 konstytucji ;
b) art. 113 ust. 1 Ordynacji wyborczej, w brzmieniu obowiązującym od dnia 31 maja 2001 roku (wejście w życie ustawy) do dnia 1 sierpnia 2011 roku (uchylenie ustawy) z art. 2 oraz art. 31 ust. 3 konstytucji ;
c) art. 113 ust. 2 Ordynacji wyborczej w brzmieniu obowiązującym od dnia 31 maja 2001 roku (wejście ustawy w życie) do dnia 1 sierpnia 2011 roku (uchylenie ustawy) z art. 31 ust. 3 oraz art. 32 konstytucji;
d) art. 36a ust. 3 ustawy z dnia 27 czerwca 1997 roku o partiach politycznych w brzmieniu obowiązującym od dnia 31 maja 2001 roku (dzień wejścia w życie wskazanego przepisu) do dnia dzisiejszego z art. 31 ust. 3 oraz art. 32 konstytucji;
e) art. 127 ust. 1 Ordynacji wyborczej w brzmieniu obowiązującym od dnia 31 maja 2001 roku (wejście ustawy w życie) do dnia 9 sierpnia 2002 roku z art. 31 ust. 3, art. 11 ust. 1, art. 2, art. 42 ust. 1 oraz art. 46 konstytucji;
f) art. 127 ust. 1 Ordynacji wyborczej w brzmieniu obowiązującym od dnia 10 sierpnia 2002 roku do dnia 1 sierpnia 2011 roku (uchylenie ustawy) z art. 31 ust. 3, art. 11 ust. 1, art. 2, art. 42 ust. 1 i 3 oraz art. 46 konstytucji;
g) art. 126 ust. 1 i 2 Ordynacji wyborczej w brzmieniu obowiązującym od dnia 31 maja 2001 roku (wejście ustawy w życie) do dnia 1 stycznia 2002 roku (zmiana wskazanych przepisów) z art. 31 ust. 3, art. 11 ust. 1, art. 2 , art. 42 ust. 1 i 3 oraz art. 46 konstytucji;
h) art. 130 § 1 ustawy z dnia 5 stycznia 2011 roku - Kodeks wyborczy z art. 31 ust. 3 konstytucji;
i) art. 110 § 7 zd. 2 Kodeksu wyborczego z art. 31 ust.3 konstytucji;
j) art. 495 § 2 pkt 1 Kodeksu wyborczego z art. 31 ust.3 oraz art. 42 ust. 1 konstytucji;
k) art. 24 ust. 1-5 ustawy o partiach politycznych z art. 22 w zw. 31 ust. 3, art. 21 ust. 1 oraz art. 64 ust. 3 konstytucji;
l) art. 218 § 2 zdanie 2 Kodeksu wyborczego z art. 99 ust. 1 i 2 w zw. z 77 ust. 2 i art. 45 ust. 1 konstytucji;
Zgodnie z art. 111. ust. 1 ordynacji wyborczej środki finansowe komitetu wyborczego partii politycznej mogą pochodzić jedynie z funduszu wyborczego tej partii tworzonego na podstawie Ustawy o Partiach Politycznych (dalej UPP). Zgodnie z art. 113 ust. 1 tej ustawy środki finansowe komitetu wyborczego mogą być gromadzone wyłącznie na rachunku bankowym.
Zdaniem wnioskodawcy kwestionowane przepisy są sprzeczne z konstytucją ze względu na naruszenie zasady prawidłowej legislacji polegające na nieprecyzyjnym określeniu treści obowiązku gromadzenia środków pieniężnych na rachunku bankowym, co prowadziło do istotnych wątpliwości wśród obywateli. Ponadto naruszają zasady ochrony zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie Prawa, bowiem są sformułowane w sposób niejasny i znacznie utrudniający spełnienie obowiązków w nich określonych. Niezgodne są też z zasadą proporcjonalności poprzez ustanowienie nakazu posiadania przez partię polityczną osobnych rachunków bankowych dla komitetu wyborczego i funduszu wyborczego, co nie jest konieczne do realizacji celu w postaci zabezpieczenia jawności finansowania kampanii wyborczej.
Zgodnie z przepisem 113 ust. 2 kwestionowanej ustawy środki finansowe mogą być wpłacane na rzecz komitetu wyborczego jedynie czekiem, przelewem lub kartą płatniczą.
Zdaniem wnioskodawcy przepis ten narusza konstytucyjną zasadę prawidłowej legislacji ze względu na posłużenie się niejasnym i nieprecyzyjnym pojęciem przelewu, które może być różnie interpretowane. Niezgodny też jest z zasadą proporcjonalności poprzez ograniczenie dopuszczalności korzystania z określonych form, w jakich komitet wyborczy i fundusz wyborczy mogą pozyskiwać środki finansowe w sytuacji, gdy ograniczenie takie nie jest konieczne do osiągnięcia celu kwestionowanej regulacji, czyli jawności finansowania kampanii wyborczej.
Zgodnie z art. 3 UPP środki finansowe mogą być wpłacane na Fundusz Wyborczy jedynie czekiem, przelewem lub kartą płatniczą.
Zdaniem wnioskodawcy kwestionowany przepis jest niezgodny z konstytucyjną zasadą proporcjonalności z powodów wymienionych powyżej. Ponadto narusza też zasadę równości poprzez zastosowania dyskryminującego kryterium wyłączającego możliwość dokonywania płatności na rzecz komitetu wyborczego lub funduszu wyborczego przez określoną grupę obywateli.
Zgodnie z art. 127 ust. 1 ordynacji wyborczej została ustanowiona sankcja służąca do zabezpieczenia właściwego wykonania obowiązków związanych z pozyskiwaniem oraz wydatkowaniem środków pieniężnych przez komitety wyborcze. Chodzi o obowiązki określone w ordynacji wyborczej. W przypadku naruszenia tych regulacji korzyści majątkowe przekazane albo przejęte przez komitet wyborczy podlegały przepadkowi na rzecz Skarbu Państwa. Jeżeli korzyść majątkowa podlegająca przepadkowi została zużyta albo utracona, przepadkowi podlega jej równowartość. O przepadku na wniosek Państwowej Komisji Wyborczej (dalej PKW) orzeka Sąd Okręgowy w Warszawie.
Przepis ten jest niezgodny z konstytucją, gdyż zdaniem wnioskodawcy, ustanawia nadmiernie surową sankcję przepadku korzyści majątkowej. Inne dolegliwe sankcje byłyby wystarczające do osiągnięcia celu ustawodawcy w postaci zagwarantowania jawności finansowania kampanii wyborczej. Narusza też m.in. zasadę pluralizmu politycznego poprzez obwarowanie sankcją obowiązków o charakterze technicznym i zasadę przyzwoitej legislacji poprzez nieprecyzyjne określenie obowiązków, których niedopełnienie powoduje sankcję w postaci przepadku korzyści majątkowej.
Zgodnie z art. 126 ust. 1 ordynacji wyborczej w razie odrzucenia przez PKW sprawozdania wyborczego lub skargi, komitet wyborczy partii politycznej lub koalicyjny komitet wyborczy traci również prawo do subwencji, o której mowa w art. 28 UPP.
Art. 126 ust. 2 tej ustawy stanowi, że w powyższej sytuacji partia polityczna, która utworzyła komitet wyborczy partii politycznej lub koalicyjny komitet wyborczy traci również prawa do subwencji.
Zdaniem wnioskodawców przepisy te są niezgodne z konstytucją m.in. poprzez ustanowienie nadmiernie surowej sankcji, w sytuacji gdy obowiązek, którego dotyczy ta sankcja jest już obwarowany innymi surowymi sankcjami.
Zgodnie z art. 130 § 1 kodeksu wyborczego za zobowiązania majątkowe komitetu wyborczego odpowiedzialność ponosi jego pełnomocnik finansowy.
Zdaniem wnioskodawcy jest to niezgodne z konstytucją, gdyż ustanawia mechanizm odpowiedzialności pełnomocnika finansowego, który nie jest konieczny do zagwarantowania realizacji zasady jawności finansowania kampanii wyborczej, jako elementu zasady jawności finansowania partii politycznych.
Zgodnie z kodeksem wyborczym na pełnomocniku wyborczym ciąży obowiązek usunięcia w terminie 30 dni po dniu wyborów plakatów i haseł wyborczych oraz urządzeń ogłoszeniowych ustawionych w celu prowadzenia agitacji wyborczej. Kwestionowany art. 110 § 7 zdanie 2 kodeksu stanowi że, gdy w wyznaczonym terminie pełnomocnik wyborczy nie spełni tego obowiązku, wójt postanowi o usunięciu wymienionych urządzeń wyborczych na jego koszt.
Zdaniem wnioskodawcy powyższy przepis jest niezgodny z konstytucją, obciąża bowiem pełnomocnika wyborczego groźbą poniesienia odpowiedzialności majątkowej, której rozmiary nie są proporcjonalne do jego możliwości finansowych, co czyni sankcję nadmierną i nieskuteczną.
Artykuł 495 § 2 pkt 1 kodeksu wyborczego ustanawia sankcję grzywny dla pełnomocnika wyborczego, który w terminie 30 dni od dnia wyborów nie usunie plakatów i haseł wyborczych oraz urządzeń ogłoszeniowych ustawionych w celu prowadzenia kampanii. Zdaniem wnioskodawców przepis jest niezgodny z konstytucją, bo wprowadza sankcje grzywny, której rozmiary są trudne do oszacowania.
Art. 24 ust. 1 - 5 UPP dotyczy m.in. źródeł powstawania majątku partii politycznej, wykorzystania posiadanego majątku, zbycia składników majątkowych.
Zdaniem wnioskodawcy przepisy te naruszają konstytucję, gdyż m.in. ustanawiają ograniczenia w zakresie korzystania z majątku partii politycznej, które uniemożliwiają efektywne i korzystne dla gospodarki finansowej partii politycznej wykorzystanie składników tego majątku.
Zgodnie z kodeksem wyborczym Okręgowa Komisja Wyborcza decyduje o odmowie rejestracji listy wyborczej w drodze postanowienia. Można je zaskarżyć wnosząc odwołanie do PKW. Kwestionowany art. 218 § 2 zdanie 2 stanowi, ze od postanowienia PKW zapadłego na skutek wniesienia odwołania środek prawny nie przysługuje.
Zdaniem wnioskodawców jest to sprzeczne z konstytucją, gdyż narusza prawo obywateli do dochodzenia na drodze sądowej naruszenia biernego prawa wyborczego w ten sposób, że wyłącza kontrolę sądową postanowienia PKW o odmowie rejestracji listy kandydatów w wyborach do Sejmu i Senatu.
Rozprawie będzie przewodniczył prezes TK Andrzej Rzepliński, sprawozdawcą będzie sędzia TK Adam Jamróz.