Przesłanki warunkujące przyznanie odszkodowania za poniesioną szkodę; uznanie za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego. P 8/11
26 lipca 2012 r. o godz. 9.00 Trybunał Konstytucyjny rozpozna połączone pytania prawne Sądu Okręgowego w Szczecinie III Wydział Karny i Sądu Okręgowego w Warszawie VIII Wydział Karny dotyczące przesłanek warunkujących przyznanie odszkodowania za poniesioną szkodę (uznanie za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego).
Trybunał Konstytucyjny orzeknie w sprawie zgodności:
1. art. 8 ust. 2a ustawy z dnia 23 lutego 1991 roku o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego z art. 2, art. 32 ust. 1, art. 52 ust. 2 i art. 77 ust. 2 konstytucji w zakresie, w jakim określa podmioty uprawnione do wystąpienia z wnioskiem jako "obecnie zamieszkujących na terytorium RP"
2. art. 8 ust. 2a powyższej ustawy w zakresie, w jakim uzależnia przyznanie uprawnienia do ubiegania się o odszkodowanie i zadośćuczynienie osobom represjonowanym przez radzieckie organy ścigania i wymiaru sprawiedliwości lub organy pozasądowe, działające na obecnym terytorium Polski w okresie od 1 lipca 1944 roku do 31 grudnia 1956 roku oraz na terytorium Polski w granicach ustalonych w Traktacie Ryskim, w okresie od 1 stycznia 1944 roku do 31 grudnia 1956 roku, za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego lub z powodu takiej działalności, od zamieszkiwania obecnie bądź w chwili śmierci na obecnym terytorium Polski, z art. 32 ust 1 konstytucji.
W ocenie sądów pytających ustawodawca w kwestionowanym przepisie różnicując - poprzez wprowadzenie kryterium zamieszkiwania w Polsce - uprawnienia obywateli polskich do dochodzenia roszczeń z tytułu represjonowania przez organy ścigania bądź organy wymiaru sprawiedliwości ZSRR, naruszył konstytucyjną zasadę równości obywateli wobec prawa.
Kryterium miejsca zamieszkania na terenie Polski jako przesłanka ograniczająca uprawnienia przyznane ogółowi obywateli spełniających określone warunki ( w tym przypadku podleganie represjonowaniu przez władze ZSRR za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego ), nie powinna być stosowana bez wyraźnego uzasadnienia i odwołania się do innych wartości określonych w konstytucji - podkreślają sądy pytające.
Wyłączenie z kręgu osób uprawnionych do dochodzenia zadośćuczynienia, obywateli polskich zamieszkałych obecnie poza terytorium Polski, jest zdaniem sądów pytających nieracjonalne. Wiadomym było bowiem, że znaczna część obywateli polskich represjonowanych przez władze ZSRR za swoją działalność niepodległościową w okresie II wojny światowej i bezpośrednio po jej zakończeniu zamieszkuje na terenach dawniej wchodzących w skład Państwa Polskiego, a obecnie należących do Ukrainy, Białorusi i Litwy, bądź też na terenach innych państw powstałych po rozpadzie ZSRR.
Rozprawie będzie przewodniczył sędzia TK Andrzej Wróbel, sprawozdawcą będzie sędzia TK Marek Zubik.