Koszty procesu; brak możliwości zasądzenia na rzecz pokrzywdzonego i oskarżyciela posiłkowego należności z tytułu udziału adwokata lub radcy prawnego ustanowionego w charakterze pełnomocnika w razie umorzenia postępowania karnego. SK 39/09
18 października 2011 r. o godz. 14.00 Trybunał Konstytucyjny na podstawie art. 59 ust. 2 ustawy z 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym oraz par. 48 Uchwały Zgromadzenia Ogólnego Sędziów TK z 3 października 2006 r. w sprawie Regulaminu TK ogłosi wyrok wydany na posiedzeniu niejawnym w sprawie skargi konstytucyjnej Katarzyny K. i Anny K. dotyczącej kosztów procesu (brak możliwości zasądzenia na rzecz pokrzywdzonego i oskarżyciela posiłkowego należności z tytułu udziału adwokata lub radcy prawnego ustanowionego w charakterze pełnomocnika w razie umorzenia postępowania karnego)
Trybunał Konstytucyjny ogłosi wyrok, wydany na posiedzeniu niejawnym, w sprawie skargi konstytucyjnej o zbadanie zgodności art. 632 pkt 2 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 roku - Kodeks postępowania karnego - w zakresie, w jakim przepis ten uniemożliwia zasądzenie na rzecz pokrzywdzonego i oskarżyciela posiłkowego należności z tytułu udziału adwokata lub radcy prawnego ustanowionego w charakterze pełnomocnika w razie umorzenia postępowania karnego - z art. 45 ust. 1 konstytucji.
W 2003 roku skarżąca Katarzyna K. wraz z mężem złożyli zawiadomienie o popełnieniu przez lekarza błędu w sztuce lekarskiej podczas porodu. W 2007 roku skarżące złożyły przez swojego pełnomocnika oświadczenie o zamiarze działania w charakterze oskarżycielek posiłkowych. Oskarżony lekarz nie stawiał się na wyznaczone rozprawy. Na kolejnej rozprawie odczytano pismo ze szpitala psychiatrycznego o niemożliwości stawienia się oskarżonego przed sądem. Pełnomocnik skarżących wystąpił z wnioskiem o dopuszczenie dowodu z opinii biegłych psychiatrów na okoliczność, czy oskarżony sam wprawił się w stan niezdolności do udziału w rozprawie. Sąd postanowił dopuścić ten dowód dopiero 15 października 2007 r. Jednakże 21 października 2007 r. oskarżony zmarł, co stało się podstawą do wyznaczenia posiedzenia w przedmiocie umorzenia postępowania. Pełnomocnik oskarżycielek posiłkowych wniósł o zasądzenie na rzecz Anny K. i Katarzyny K. kosztów postępowania karnego w tym kosztów zastępstwa adwokackiego. Sąd rejonowy umorzył postępowanie karne przeciwko lekarzowi, a kosztami postępowania obciążył Skarb Państwa. Pełnomocnik oskarżycielek posiłkowych zaskarżył to postanowienie zarzucając mu naruszenie konstytucji poprzez niezasądzenie od Skarbu Państwa na rzecz Anny K. i Katarzyny K. kosztów zastępstwa adwokackiego z tytułu ustanowienia pełnomocnika. Sąd okręgowy rozpoznając zażalenie, nie podzielił tych argumentów, orzekając o nieuwzględnieniu zażalenia. O posiedzeniu w przedmiocie rozpoznania zażalenia pełnomocnik oskarżycielek posiłkowych nie został zawiadomiony. O rozstrzygnięciu sądu okręgowego pełnomocnik dowiedział się z doręczonego mu postanowienia sądu.
Zgodnie z kwestionowanym przepisem jeżeli ustawa nie stanowi inaczej w razie umorzenia postępowania koszty procesu ponosi w sprawach z oskarżenia publicznego - Skarb Państwa, z wyjątkiem należności z tytułu udziału adwokata lub radcy prawnego ustanowionego w charakterze pełnomocnika przez pokrzywdzonego, oskarżyciela posiłkowego, powoda cywilnego albo inną osobę, a także z tytułu obrony oskarżonego w sprawie, w której oskarżony skierował przeciwko sobie podejrzenie popełnienia czynu zabronionego.
Art. 45 ust. 1 konstytucji statuuje zasadę sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd. Prawo to zostało zagwarantowane wszystkim potencjalnym stronom postępowania sądowego, w tym również pokrzywdzonemu i oskarżycielowi posiłkowemu w postępowaniu karnym w sprawach z oskarżenia publicznego. Zasada ta, zdaniem skarżących, znajduje odzwierciedlenie również w kwestii dotyczącej rozłożenia kosztów procesu pomiędzy poszczególnych uczestników postępowania, a także zwrotu tych kosztów w zależności od wyniku procesu.
W ocenie skarżących kwestionowany przepis w zakresie w jakim wyłącza możliwość zasądzenia na rzecz pokrzywdzonego i oskarżyciela posiłkowego kosztów z tytułu ustanowienia pełnomocnika w osobie adwokata lub radcy prawnego i to niezależnie od podstawy umorzenia i okoliczności sprawy jest niezgodny z prawem do sądu i z zasadą rzetelnego procesu.
Przewodniczący składu orzekającego: prezes TK Andrzej Rzepliński, sprawozdawca: sędzia TK Teresa Liszcz.