Spółdzielnie mieszkaniowe K 64/07
15 lipca 2009 r. o godz. 9.30 Trybunał Konstytucyjny w pełnym składzie rozpozna wniosek Grupy posłów na Sejm dotyczący spółdzielni mieszkaniowych.
Trybunał Konstytucyjny orzeknie w sprawie zgodności:
1. art. 4 ust. 41 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 roku o spółdzielniach mieszkaniowych z art. 32 ust. 2 konstytucji;
- art. 4 ust. 8 ustawy z art. 32 ust. 2 oraz art. 64 konstytucji;
- art. 81 ust. 3 ustawy z art. 49 i art. 51 konstytucji;
- art. 82 ust. 3 i 4 ustawy z art. 31 ust. 3, art. 32 oraz z art. 58 konstytucji;
- art. 83 ust. 1 ustawy z art. 32 konstytucji;
- art. 11 ust. 11 pkt 2 ustawy z art. 32 konstytucji;
- art. 26 ust. 1 ustawy z art. 58 oraz z art. 75 konstytucji;
- art. 35 ust. 21 ustawy z art. 32 konstytucji;
- art. 48 ustawy z art. 64 konstytucji;
- art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 14 czerwca 2007 roku o zmianie ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych oraz o zmianie niektórych innych ustaw z art. 2 konstytucji;
- art. 10 ust. 1 ustawy nowelizującej z art. 31 ust. 3, art. 32 oraz art. 58 konstytucji;
- art. 12 ustawy nowelizującej z art. 2 konstytucji;
- art. 93a ustawy z dnia 16 września 1982 roku - Prawo spółdzielcze z art. 32 ust. 1, art. 78 oraz z art. 146 ust. 4 konstytucji.
Art. 4 ust. 41 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych nakazuje każdej spółdzielni mieszkaniowej prowadzenie odrębnej dla każdej nieruchomości ewidencji i rozliczania przychodów oraz kosztów, w tym również wpływów i wydatków funduszu remontowego tych nieruchomości. Zdaniem wnioskodawcy jest to ograniczenie samorządności spółdzielni w kształtowaniu relacji ekonomicznych z członkami, praktycznie niweczące zasadę solidaryzmu spółdzielczego. Ponadto brak odpowiednio długiego okresu dostosowawczego (vacatio legis) dla tego przepisu jest naruszeniem konstytucji.
W kwestionowanym art. 4 ust. 8 ustawy budzi wątpliwości zasada, że - po zaskarżeniu do sądu zmiany opłat za użytkowanie lokali - użytkownik ma wnosić opłaty w dotychczasowej wysokości. Zasada ta nie uwzględnia obowiązujących przepisów ustawy z 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego , które wyraźnie różnicują tryb postępowania przy opłatach pobieranych na pokrycie kosztów niezależnych od właściciela (zarządcy).
Art. 81 ust. 3 ustawy nakłada na wszystkie spółdzielnie mieszkaniowe obowiązek udostępniania na ich stronach internetowych pełnej treści statutu, regulaminów, uchwał i protokołów z obrad organów spółdzielni, a także protokołów z lustracji i rocznych sprawozdań finansowych. Nałożenie powyższego obowiązku wyłącznie na spółdzielnie mieszkaniowe jest równoznaczne z ich dyskryminacją.
Art. 82 ust. 3 i 4 ustawy ograniczając długość kadencji rady nadzorczej i czas pełnienia mandatu członka tej rady jest, zdaniem wnioskodawcy, niezgodny z konstytucyjną zasadą równości. W stosunku do żadnego innego rodzaju spółdzielni, ani w stosunku do żadnego innego typu podmiotu prywatnego takiego ograniczenia nie ma.
Zdaniem wnioskodawcy art. 83 ust. 1 ustawy określający zasady i warunki odbywania walnego zgromadzenia w częściach ma istotne luki prawne, których skutkiem może być zanarchizowanie procesu decyzyjnego tego organu. Ustawowy nakaz odbywania walnych zgromadzeń członków we wszystkich spółdzielniach mieszkaniowych jest zaś "złudną wiarą w demokrację bezpośrednią".
Kwestionowany art. 11 ust. 11 pkt 2 ustawy dopuszcza możliwość podjęcia przez spółdzielnię mieszkaniową uchwały o wygaśnięciu spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego dopiero, gdy członek jest w zwłoce z uiszczaniem opłat za użytkowanie lokalu za 6 miesięcy. Zachodzi tu brak jednolitości z ustawą o ochronie praw lokatorów, zgodnie z którą właściciel nieruchomości jest uprawniony do rozwiązania stosunku prawnego z lokatorem zalegającym z opłatami za co najmniej 3 miesiące, co jest sprzeczne z zasadą równości określoną w konstytucji.
Art. 26 ust. 1 ustawy narzucając członkom spółdzielni mieszkaniowych prawno-organizacyjną formę wspólnoty mieszkaniowej, jako formę zaspokojenia ich potrzeb mieszkaniowych, ogranicza konstytucyjną wolność zrzeszania się. Skutkiem tego każdy właściciel, który nie wystąpi ze spółdzielni, będzie zmuszony do przynależności do dwóch organizacji.
Porządkowanie stanu prawnego gruntu powoduje skutki finansowe dla wszystkich członków posiadających spółdzielcze prawa do lokali położonych w danej nieruchomości, w tym również członków nie zainteresowanych wyodrębnianiem własności lokali. Przyznanie w art. 35 ust. 21 ustawy nawet pojedynczym osobom, mającym roszczenie o przeniesienie własności lokalu, prawa decydowania, czy w procesie porządkowania stanu prawnego gruntów spółdzielnia może wystąpić o ustanowienie prawa użytkowania wieczystego czy o prawo własności gruntu narusza konstytucyjną zasadę równości.
Kwestionowany art. 48 ustawy nakazuje nieodpłatne przenoszenie przez spółdzielnię własności lokali na najemców mieszkań w budynkach przejętych przez spółdzielnie mieszkaniowe od jednostek państwowych nieodpłatnie. Przepis ten praktycznie wyłącza swobodę rozporządzania przez spółdzielnie przysługującym im prawem własności.
Art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 14 czerwca 2007 roku o zmianie ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych oraz o zmianie niektórych innych ustaw nakazuje spółdzielni umorzyć - z dniem wejścia w życie tej ustawy - kwotę należną od członka za dokonane po 23 kwietnia 2001 r. przekształcenie spółdzielczego lokatorskiego prawa do mieszkania na własnościowe jeżeli dokonana spłata pokrywa całkowite koszty budowy lokalu. Zdaniem wnioskodawcy jest to ingerencja ustawodawcy w treść zawartych umów, zgodnych z przepisami ustawowymi obowiązującymi w dniu zawierania tych umów.
Kwestionowany art. 10 ust. 1 ustawy nowelizującej nakazuje uwzględnianie dotychczasowego stażu członka rady nadzorczej przy stosowaniu przepisu zakazującego pełnienia mandatu członka rady nadzorczej dłużej, niż przez 2 kolejne kadencje. W stosunku do żadnego innego rodzaju spółdzielni ani w stosunku do żadnego innego typu podmiotu prywatnego takiego ograniczenia nie ma, co narusza zasadę równości.
Art. 12 ustawy nowelizującej określa dzień 31 lipca 2007 r. jako termin jej wejścia w życie, co oznacza zaledwie 18 dniową vacatio legis. Kwestionowane przepisy ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych jak też przepisy samej ustawy nowelizującej zmieniają fundamentalne zasady prawno-organizacyjne i ekonomiczne działania ok. 5 tys. spółdzielni mieszkaniowych. Wymaga to odpowiedniego czasu na prace przygotowawcze.
Kwestionowany art. 93a ustawy z 16 września 1982 roku - Prawo spółdzielcze w brzmieniu nadanym ustawą z 3 czerwca 2005 r. o zmianie ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych oraz o zmianie niektórych innych ustaw ustanawia w zasadzie nadzór administracyjny ministra właściwego do spraw budowlanych nad działalnością spółdzielni mieszkaniowych. Zdaniem wnioskodawcy takie uprawnienie ministra wykracza poza kompetencje Rady Ministrów określone konstytucją.
Rozprawie będzie przewodniczył wiceprezes TK Janusz Niemcewicz, I sprawozdawcą będzie prezes TK Bohdan Zdziennicki, II sprawozdawcą będzie sędzia TK Zbigniew Cieślak.