Zasady zawierania umów przez spółdzielnie mieszkaniowe o przeniesienie własności lokalu. P 16/08
17 grudnia 2008 r. o godz. 10.00 Trybunał Konstytucyjny w pełnym składzie rozpozna połączone pytania prawne Sądu rejonowego dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi dotyczące zasad zawierania umów o przeniesienie własności lokalu przez spółdzielnie mieszkaniowe.
Trybunał Konstytucyjny orzeknie w sprawie zgodności:
- art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 roku o spółdzielniach mieszkaniowych, w zakresie w jakim zobowiązuje spółdzielnię do zawarcia umowy przeniesienia własności lokalu po dokonaniu przez członka spółdzielni wyłącznie spłat, o których mowa w jego art. 1-3 oraz art. 1714 ust. 1 powyższej ustawy, w zakresie w jakim zobowiązuje spółdzielnię do zawarcia umowy przeniesienia własności lokalu po dokonaniu przez członka spółdzielni wyłącznie spłat, o których mowa w jego pkt 1-2, z art. 64 w związku z art. 21 Konstytucji oraz art. 1 Protokołu nr 1 do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka;
- art. 12 ust. 11, art. 1714 ust. 11 powyższej ustawy i art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 14 czerwca 2007 roku o zmianie ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych oraz o zmianie niektórych ustaw z art. 2 Konstytucji;
- art. 272 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 roku o spółdzielniach mieszkaniowych oraz art. 8 ust. 2 ustawy z dnia 14 czerwca 2007 roku o zmianie ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych oraz o zmianie niektórych ustaw, jako norm sankcjonujących naruszenie nakazu zawartego w art. 12 ust. 1 i art. 1714 ust. 1 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 roku o spółdzielniach mieszkaniowych oraz art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 14 czerwca 2007 roku o zmianie ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych oraz o zmianie niektórych ustaw z art. 31 ust. 3 w związku z art. 64 ust. 3 i art. 21 Konstytucji.
Połączone pytania prawne dotyczą analogicznych stanów faktycznych. Przeciwko obwinionemu Zdzisławowi L. wszczęto postępowanie o wykroczenie z art. 272 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych. Zgodnie z powyższym przepisem ten, kto będąc członkiem zarządu spółdzielni mieszkaniowej wbrew obowiązkowi dopuszcza do tego, że spółdzielnia nie zawiera umowy o przeniesienie własności lokalu podlega karze ograniczenia wolności albo grzywny. Na mocy ustawy z 14 czerwca 2007 r. tej samej karze podlega członek zarządu spółdzielni, który dopuścił do nie zawarcia umowy z osobą, która złożyła wniosek przed 31 lipca 2007 r. W tej sprawie jedni pokrzywdzeni złożyli wnioski o przekształcenie przysługującego im spółdzielczego prawa do lokalu przed tym dniem, a inni po tym dniu.
Zdaniem pytającego sądu, gdyby art. 12 ust.1 i art. 1714 ust. 1 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych okazały się sprzeczne z konstytucją, obwinionego należałoby uniewinnić od zarzucanego czynu lub też przed wszczęciem przewodu sądowego postępowanie umorzyć. Nikt bowiem nie może być karany za nie wykonanie obowiązku nałożonego na niego niezgodnie z konstytucją. To samo należałoby uczynić, gdyby termin do zawarcia umowy przenoszącej własność zakreślony w art. 12 ust. 11 i art. 1714 ust. 11 ustawy z 15 grudnia 2000 r. okazał się zbyt krótki.
Istotą kwestionowanych przepisów art. 12 ust. 1 oraz 1714 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych w brzmieniu obowiązującym od 31 lipca 2007 r. jest to, że spółdzielnia zobowiązana jest do przekształcenia na żądanie spółdzielcy prawa lokatorskiego lub własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu w odrębną własność w zamian za co spółdzielca musi tylko spłacić bieżące zadłużenie i uiścić opłaty równe kosztom budowy lokalu. W razie przekształcenia prawa lokatorskiego w odrębną własność, jedynie gdy spółdzielnia korzystała z pomocy publicznej spółdzielca powinien ją spłacić w wysokości nominalnej. Przepisy te powodują pozbawienie spółdzielni mieszkaniowej przysługującego jej prawa własności, przed wyodrębnieniem lokal mieszkalny stanowi bowiem część składową budynku, którego właścicielem jest spółdzielnia. Zdaniem sądu pytającego jest to wywłaszczenie w konstytucyjnym rozumieniu tego pojęcia. Wywłaszczenie dopuszczalne jest tylko w razie spełnienia dwóch przesłanek: istnienia publicznego celu oraz dokonania wywłaszczenia za słusznym odszkodowaniem. Druga z przesłanek nie została spełniona przez co spółdzielnia jest pozbawiona ekwiwalentu za utracone mienie. Ponadto regulacja ta bardzo daleko wkracza w autonomię osoby prawnej, jaką jest spółdzielnia.
Kwestionowane przepisy art. 12 ust. 11, art. 1714 ust. 11 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych oraz art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 14 czerwca 2007 roku o zmianie ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych wprowadzają trzymiesięczny termin od złożenia wniosku na definitywne załatwienie kwestii przeniesienia własności lokalu na osobę, której przysługuje spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu lub spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu. Ustawa z 14 czerwca 2007 r. weszła w życie 31 lipca, zatem vacatio legis była wyjątkowo krótka jak na skalę wprowadzanych zmian.
Zdaniem sądu rejonowego wprowadzając do porządku prawnego art. 272 ustawy z 15 grudnia 2000 roku o spółdzielniach mieszkaniowych oraz art. 8 ust. 2 ustawy z 14 czerwca 2007 roku ustawodawca nie zachował odpowiedniego okresu dostosowawczego, gdyż nie zapewnił adresatom tej normy - członkom zarządu spółdzielni, pełnomocnikom, prokurentom itp. możliwości pokierowania swoim zachowaniem w sposób uwzględniający treść nowej regulacji.
Rozprawie będzie przewodniczył prezes TK Bohdan Zdziennicki, a sprawozdawcą będzie sędzia TK Ewa Łętowska.