Prawo do zasiłków przedemerytalnych SK 15/05
18 września 2006 r. o godz. 12.30 Trybunał Konstytucyjny rozpozna połączone: skargę Jerzego L. i wniosek Rzecznika Praw Obywatelskich dotyczące prawa do zasiłku przedemerytalnego.
Trybunał Konstytucyjny orzeknie w sprawie zgodności:
- art. 3 pkt 13 i 12 ustawy z dnia 17 grudnia 2001 roku o zmianie ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa, ustawy o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy, ustawy o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu, ustawy o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest, ustawy o Trójstronnej Komisji do Spraw Społeczno-Gospodarczych i wojewódzkich komisjach dialogu społecznego oraz ustawy o ułatwianiu zatrudnienia absolwentom szkół, art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 20 grudnia 2002 roku o zmianie ustawy o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu oraz ustawy o systemie oświaty z art. 2, art. 67 ust. 2 i art. 71 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji;
- art. 3 ustawy z dnia 20 grudnia 2002 roku o zmianie ustawy o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu oraz ustawy o systemie oświaty z zasadą poprawnej legislacji wynikającą z art. 2 Konstytucji.
Do momentu uchwalenia ustawy nowelizującej z 17 grudnia 2001 r. świadczenia przedemerytalne uzyskiwały wszystkie te osoby, które spełniły warunki ich nabycia. Ustawa nowelizująca zniosła zasiłki przedemerytalne i zmieniła podstawy prawne przyznawania świadczeń przedemerytalnych. Na mocy nowych przepisów prawo do świadczenia przedemerytalnego nabywają (oraz zachowują na dotychczasowych zasadach) jedynie te osoby, które zarejestrowały się do 1 stycznia 2002 r. w powiatowym urzędzie pracy. Ustawa uchwalona 17 grudnia 2001 r. weszła w życie 1 stycznia 2002 r. Opublikowano ją w Dzienniku Ustaw z 29 grudnia 2001 r. Następnie, ze względu na zbyt krótką vacatio legis (trzy dni), ustawodawca wprowadził do obrotu prawnego ustawą z 20 grudnia 2002 r., z mocą wsteczną, nowy przepis przejściowy i przesunął termin rejestracji na 12 stycznia 2002 r.
Jerzy L. był zatrudniony w pełnym wymiarze do 12 stycznia 2002 r. Pracodawca rozwiązał z nim stosunek pracy w oparciu o obowiązujące przepisy o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy. Jerzy L. zarejestrował się w powiatowym urzędzie pracy jako bezrobotny z prawem do zasiłku dla bezrobotnych. W styczniu 2003 r. Jerzy L. złożył wniosek o przyznanie mu zasiłku przedemerytalnego, ponieważ spełniał warunki niezbędne do otrzymania tego świadczenia. Starosta Słupski odmówił mu prawa do zasiłku przedemerytalnego ponieważ u 12 stycznia 2002 r. nie był zarejestrowany w powiatowym urzędzie pracy jako bezrobotny. Tę decyzję Wojewoda Pomorski utrzymał w mocy co Jerzy L. zaskarżył do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. WSA skargę oddalił. Od tego wyroku Jerzy L. wniósł skargę kasacyjną, którą następnie oddalił Naczelny Sąd Administracyjny. Jerzy L. oraz Rzecznik Praw Obywatelskich zwrócili się do Trybunału Konstytucyjnego. Zdaniem skarżącego oraz RPO ustawodawca - poprzez brak właściwej vacatio legis - nie dał możliwości adresatom, do których były skierowane zmiany, zapoznania się nowymi regulacjami i dostosowania się do nowego stanu prawnego. Nowe przepisy uniemożliwiły również korzystanie z prawa do zasiłku osobom, które w momencie wejścia w życie nowej ustawy pozostawały w okresie wypowiedzenia stosunku pracy. Wprowadzenie z mocą wsteczną nabycia prawa do zasiłku lub świadczenia przedemerytalnego jest sprzeczne z zasadą demokratycznego państwa prawnego . Ponadto naruszone zostały zasady: ochrony praw nabytych, oraz zaufania obywatela do państwa i stanowionego przezeń prawa. Rzecznik Praw Obywatelskich wskazuje, że mimo iż ustawa z 20 grudnia 2002 r. przedłużyła okres vacatio legis, to ustawodawca nie usunął negatywnych skutków związanych z naruszeniem zasady dochowania odpowiedniego okresu dostosowawczego. Zgodnie z ustawą bezrobotni nabywają bowiem prawo do świadczenia przedemerytalnego lub zasiłku przedemerytalnego dopiero od następnego dnia po dniu złożenia wniosku, nie wcześniej jednak niż od dnia wejścia w życie ustawy, tj. od 6 lutego 2003 r. Oznacza to, że w dalszym ciągu w stosunku do określonej kategorii podmiotów (w szczególności tych, które złożyły wnioski już pod rządami omawianej ustawy) trwają negatywne skutki nieprawidłowego posługiwania się przez ustawodawcę przepisami przejściowymi.
Rozprawie będzie przewodniczyć sędzia TK Jerzy Stępień, a sprawozdawcą będzie sędzia TK Marek Mazurkiewicz.