Postępowanie sądowoadministracyjne P 15/04
8 marca 2005 r. o godz. 10:00 Trybunał Konstytucyjny rozpozna pytanie prawne Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku w sprawie konstytucyjności niektórych przepisów ustawy z dnia 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej.
W dniu 1 maja 2004 r. weszła w życie ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej, uchylająca ustawę z dnia 29 listopada 1990 r. o pomocy społecznej. Nowa ustawa wprowadziła na mocy art. 149 ust. 1 generalną zasadę, zgodnie z którą z dniem wejścia w życie tejże ustawy wygasają decyzje wydane na podstawie ustawy dotychczasowej. Wyjątki od tej zasady wskazane zostały w nowej ustawie. Wygaśnięcie dotyczyło zarówno decyzji, które przyznają określone uprawnienia z zakresu pomocy społecznej, jak i decyzji o odmowie ich przyznania. Tym samym art. 149 ust.1 nowej ustawy o pomocy społecznej uniemożliwił sądową kontrolę legalności decyzji odmawiających przyznania świadczeń z zakresu pomocy społecznej. Wygaśnięcie z mocy prawa decyzji administracyjnej będącej przedmiotem zaskarżenia do sądu administracyjnego sprawia, że postępowanie toczone w tej sprawie staje się bezprzedmiotowe, a sąd zmuszony jest umorzyć sprawę. Pozbawienie sądu możliwości zbadania legalności zaskarżonego rozstrzygnięcia administracyjnego (o charakterze ostatecznym) narusza prawo obywatela do sądu (art. 45 ust. 1 Konstytucji) oraz uniemożliwia przeprowadzenie sądowej kontroli działalności administracji publicznej, (przewidzianej w art. 184 Konstytucji).
Na mocy uchylonej ustawy o pomocy społecznej osobie niepracującej, która opiekowała się dzieckiem wymagającym stałej pielęgnacji przysługiwał zasiłek stały. W nowej ustawie o pomocy społecznej ustawodawca w ogóle nie przewidział takiego zasiłku. Zastąpiło go tzw. świadczenie pielęgnacyjne, przewidziane w art. 17 ustawy o świadczeniach rodzinnych. Na mocy przepisów przejściowych ustawy o świadczeniach rodzinnych (art. 58 ust. 1) osoby otrzymujące dotychczas zasiłek stały (na podstawie ustawy o pomocy społecznej - I) nabyły prawo do świadczenia pielęgnacyjnego (wypłacanego na podstawie ustawy o świadczeniach rodzinnych). Warunkiem korzystania ze świadczenia pielęgnacyjnego w zamian za zasiłek stały jest uzyskanie przez uprawnionego stosownej decyzji administracyjnej przyznającej taki zasiłek na gruncie dotychczas obowiązujących przepisów. Do zasiłku tego nie są zatem uprawnione osoby, którym na mocy dotychczas obowiązujących przepisów ustawy o pomocy społecznej odmówiono przyznania tych uprawnień. Osoby te nie są uprawnione do zasiłku nawet jeśli decyzje odmowne wydane zostały z pogwałceniem prawa. Ta paradoksalna sytuacja jest efektem wprowadzenia unormowań uniemożliwiających sądową kontrolę prawidłowości rozstrzygnięć wydanych przez organ administracyjny.
Uznanie przez TK niekonstytucyjności art. 149 ust. 1 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej, umożliwiłoby sądową kontrolą decyzji administracyjnych wydanych na podstawie starej ustawy o pomocy społecznej. W myśl jednak art. 150 nowej ustawy o pomocy społecznej do spraw wszczętych i niezakończonych przed dniem jej wejścia w życie stosuje się przepisy nowe (mniej korzystne dla obywateli, niż przepisy poprzedniej ustawy). Gdyby więc sąd w toku kontroli uznał zaskarżoną decyzję za bezprawną i uchylił ją, to na mocy art. 150 nowej ustawy o pomocy społecznej nie byłoby możliwe rozpoznanie sprawy w oparciu o przepisy starej ustawy o pomocy społecznej. Zdaniem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku art. 150 nowej ustawy o pomocy społecznej nie zapewnia odpowiedniej ochrony dla interesów w toku, a zatem narusza zasadę zaufania do państwa i stanowionego przezeń prawa (art. 2 Konstytucji).
Rozprawie będzie przewodniczył sędzia TK Marek Mazurkiewicz, a sprawozdawcą będzie sędzia TK Ewa Łętowska