Prawo do wniesienia kasacji SK 26/02
31 marca 2005 r. o godz. 10:00 Trybunał Konstytucyjny w pełnym składzie rozpozna połączone skargi konstytucyjne Marka Z., Czesławy R., Marioli W., Barbary Ś., Grażyny K., Młodzieżowej Spółdzielni Mieszkaniowej w Łodzi, Zdzisława Ch., Edwarda Ch. i Michała Ch. w sprawie konstytucyjności przepisów Kodeksu postępowania cywilnego dotyczących tzw. przedsądu.
Skarżący zakwestionowali nieobowiązujące już przepisy Kodeksu postępowania cywilnego, które stanowiły podstawę postanowień Sądu Najwyższego odmawiających przyjęcia do rozpoznania kasacji. Przedmiotem kontroli jest instytucja prawna, jaką jest tzw. przedsąd, decydujący o przyjęciu kasacji do rozpoznania. W 1996 r. do postępowania przed sądami powszechnymi wprowadzono kasację jako środek odwoławczy, służący od orzeczeń nieprawomocnych. W tym ujęciu kasacja była więc środkiem kontroli instancyjnej. Ustawa z dnia 24 maja 2000 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego, ustawy o zastawie rejestrowymi rejestrze zastawów, ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych oraz ustawy o komornikach sądowych i egzekucyjnych wprowadziła do postępowania kasacyjnego instytucję przedsądu. Umożliwiała ona odmowę przyjęcia kasacji do rozpoznania. Postanowienie w tej sprawie było wydawane jednoosobowo w postępowaniu niejawnym, nie przysługiwało na nie zażalenie. Podstawą odmowy przyjęcia kasacji do rozpoznania były okoliczności wskazane w art. 393 Kodeksu postępowania cywilnego: brak występowania w sprawie istotnego zagadnienia prawnego, brak potrzeby wykładni przepisów budzących wątpliwości lub wywołujących rozbieżności w orzecznictwie sądów, oczywista bezzasadność kasacji.Z uzasadnienia poszczególnych skarg wynika, że skarżący kwestionują konstytucyjność przedsądu jako postępowania wstępnego, zakładającego możliwość arbitralnej odmowy rozpoznania kasacji. Zdaniem skarżących instytucja ta nie odpowiada konstytucyjnym standardom postępowania sądowego. Zakwestionowany przepis dopuszcza arbitralną odmowę rozpoznania kasacji, przez co nie zapewnia gwarancji skutecznego dochodzenia praw na drodze sądowej i sprawiedliwego rozstrzygnięcia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki, a zatem narusza konstytucyjnie gwarantowane prawo do sądu (art. 45 ust. 1 Konstytucji). Skarżący wskazują także, że strona nie jest w stanie przewidzieć, jakie warunki powinna spełniać kasacja, ponieważ ostatecznie decyduje o tym Sąd Najwyższy, według nieprecyzyjnych kryteriów.
W drodze interpretacji (uchwała składu 7 sędziów Sadu Najwyższego z 17 stycznia 2001 r. III CZP 49/00, OSNC 2001, Nr 4, poz. 53, wpisana do księgi zasad prawnych) zakres stosowania przedsądu odniesiono także do kasacji złożonych i oczekujących na rozpoznanie przed 1 lipca 2000 r., które były przygotowywane według innych reguł prawnych. Skarżący kwestionują retroaktywne zastosowanie nowych warunków merytorycznego rozpoznania skarg kasacyjnych do kasacji złożonych przed zmianą regulacji procesowych. Ich zdaniem, wprowadzenie regulacji z mocą wsteczną narusza zasadę zaufanie obywateli do państwa i stanowionego przezeń prawa (art. 2 Konstytucji).
Przedmiotem rozpatrzenia Trybunału Konstytucyjnego będzie także kwestia kosztów sądowych, unormowana w art. 36 ustawy z dnia 13 czerwca 1967 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych i § 7 ust. 1 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 17 grudnia 1996 r. w sprawie określenia wysokości wpisów w sprawach cywilnych oraz w art. 2 ustawy z dnia 24 maja 2000 r. o zmianie K.p.c. Na mocy art. 2 ustawy z 24 maja 2000 r. do art. 36 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych dodany został pkt 3, zgodnie z którym sąd z urzędu zwraca stronie połowę wpisu od kasacji nie przyjętej przez Sąd Najwyższy do rozpoznania. Zdaniem skarżącej Czesławy R. automatyzm tego unormowania stanowi naruszenie rzetelności procedury sądowej (art. 2 Konstytucji), będącej realizacją prawa do sądu (art. 45 Konstytucji).
Rozprawie będzie przewodniczył prezes TK Marek Safjan, a sprawozdawcami będą: sędzia TK Bohdan Zdziennicki i sędzia TK Ewa Łętowska..