Funkcjonariusze celni - zwolnienie ze służby K 1/04
Dnia 12 października 2004 r. o godz. 12.30 Trybunał Konstytucyjny rozpozna wniosek Rzecznika Praw Obywatelskich w sprawie zgodności niektórych przepisów znowelizowanej ustawy z dnia 24 lipca 1999 roku o Służbie Celnej z art. 42 ust. 3 w związku z art. 2 i art. 32 Konstytucji, dotyczących przesłanek obligatoryjnego zwolnienia funkcjonariuszy celnych ze służby.
Ustawa nowelizacyjna z dnia 23 kwietnia 2003 r. wprowadziła do ustawy z dnia 24 lipca 1999 o Służbie Celnej zmiany, na mocy których funkcjonariusza celnego zwalnia się ze służby, w wypadku: "wniesienia aktu oskarżenia o umyślne popełnienie przestępstwa, ściganego z oskarżenia publicznego" (art. 25 ust. 1 pkt 8a) oraz "tymczasowego aresztowania" (art. 25 ust. 1 pkt 8b). Włączenie do obiegu prawnego tych przepisów spowodowało liczne zwolnienia funkcjonariuszy ze Służby Celnej. Zdaniem Rzecznika Praw Obywatelskich, wprowadzenie przepisów o obligatoryjnym obowiązku zwalniania funkcjonariuszy ze służby w przypadku wniesienia w stosunku do nich aktu oskarżenia lub zastosowania tymczasowego aresztu narusza zasadę domniemania niewinności (art. 42 ust. 3 Konstytucji), zgodnie z którą "każdego uważa się za niewinnego, dopóki jego wina nie zostanie stwierdzona prawomocnym wyrokiem sądu". Na mocy zaskarżonych przepisów organ administracji publicznej - z pominięciem wydania orzeczenia o winie przez właściwy sąd - decyduje o podstawowych prawach funkcjonariusza, co prowadzi do konfliktu z konstytucyjną zasadą godności i wolności człowieka (art. 30).
Z analizy zaskarżonych przepisów ustawy o Służbie Celnej wynika, że stosunek służbowy celników jest porównywalny ze stosunkami służbowymi innych funkcjonariuszy mundurowych, działających na podstawie odrębnych ustaw pragmatycznych - np. funkcjonariuszy Policji, Straży Granicznej, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Więziennej, Biura Ochrony Rządu oraz Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Agencji Wywiadu. Rzecznik wskazuje, że wprowadzenie dodatkowych przyczyn zwolnienia ze służby funkcjonariuszy służby celnej - nieznanych w ustawach normujących zasady działania funkcjonariuszy analogicznych służb - narusza zasadę równości obywateli wobec prawa (art. 32 Konstytucji).
Wnioskodawca zwraca również uwagę na przepisy dotyczące przywrócenia funkcjonariusza do służby. Celnicy mogą wrócić do służby, jeśli zostaną uniewinnieni prawomocnym wyrokiem sądu, a w przypadku tymczasowego aresztowania także wtedy, gdy postępowanie karne w ich sprawie zostanie umorzone. Z art. 61 ust. 2 pkt 1 ustawy o Służbie Celnej wynika, iż podstawę przywrócenia do służby osoby oskarżonej o umyślne popełnienie przestępstwa, stanowi tylko prawomocny wyrok uniewinniający. Umorzenie postępowania karnego nie jest w takim przypadku wystarczającą podstaw przywrócenia do służby. Taki stan prawny stanowi zdaniem Rzecznika całkowite zaprzeczenie konstytucyjnej zasady domniemania niewinności (art. 42 ust. 3 Konstytucji).
Rozprawie będzie przewodniczył wiceprezes TK Andrzej Mączyński, a sprawozdawcą będzie sędzia TK Marian Zdyb.