Fundusz pomocy postpenitencjarnej K 20/04
W dniu 13 grudnia 2004 r. o godz. 13.00 Trybunał Konstytucyjny rozpozna wniosek Rzecznika Praw Obywatelskich w sprawie konstytucyjności art. 45 ust. 1 Ustawy budżetowej na rok 2004 z dnia 23 stycznia 2004 roku w zakresie, w jakim zobowiązuje fundusz pomocy postpenitencjarnej do wpłacania 40% planowanych wpływów do budżetu państwa.
Zgodnie z art. 45 ust. 1 ustawy budżetowej na rok 2004 ze środków specjalnych gromadzonych na podstawie odrębnych ustaw przez państwowe jednostki budżetowe dokonuje się wpłaty do budżetu państwa w wysokości 40% planowanych wpływów. Spod działania tego przepisu wyłączono jedynie te środki specjalne, których dysponentami są wojewodowie oraz minister do spraw kultury fizycznej i sportu. Na podstawie art. 45 ust. 1 ustawy budżetowej o 40% pomniejszony został również fundusz pomocy postpenitencjarnej, uznany - wbrew opiniom ekspertów sejmowych - za środek specjalny w rozumieniu ustawy o finansach publicznych. Jak wskazuje wnioskodawca, w rzeczywistości fundusz ten stanowi przymusowo ściąganą składkę od skazanych, która nie jest w żadnym stopniu dotowana z budżetu. Na mocy art. 43 § 1 Kodeksu karnego wykonawczego środki pieniężne Funduszu pochodzą z potrąceń 20% wynagrodzenia przysługującego skazanym za ich pracę. Środki funduszu pomocy postpenitencjarnej przeznaczone są na udzielanie pomocy osobom pozbawionym wolności, zwalnianym z zakładów karnych i aresztów śledczych oraz ich rodzinom (art. 43 §1 Kodeksu karnego wykonawczego).
Zdaniem Rzecznika wprowadzenie obowiązku dokonywania wpłat do budżetu państwa znacznej części planowanych wpływów na fundusz pomocy postpenitencjarnej narusza konstytucyjne prawa osób "wypracowujących" środki tego funduszu oraz korzystających z udzielanej w jego ramach pomocy. Treść art. 45 ust. 1 zaskarżonej ustawy narusza konstytucyjną zasadę humanitarnego traktowania osób pozbawionych wolności (art. 41 ust. 4 Konstytucji). Wnioskodawca wskazuje również, że zaskarżony przepis ustawy budżetowej ingeruje w prawa majątkowe skazanych, pozbawiając ich części wypracowanych dochodów. W opinii Rzecznika regulacja ta narusza art. 64 Konstytucji, gwarantujący wszystkim obywatelom "prawo do własności i innych praw majątkowych". Zaskarżony przepis narusza także prawo do zabezpieczenia społecznego (art. 67 Konstytucji).
Rozprawie będzie przewodniczył sędzia TK Adam Jamróz, a sprawozdawcą będzie sędzia TK Biruta Lewaszkiewicz - Petrykowska.