Zawężenie kręgu uprawnionych do wstępowania w stosunek najmu P 31/02
1 lipca 2003 r. o godz. 10:00 Trybunał Konstytucyjny rozpozna pytanie prawne Wydziału I Cywilnego Sądu Rejonowego w Środzie Śląskiej w sprawie zgodności z Konstytucją przepisów ustawy o ochronie praw lokatorów, zasobie gminy i o zmianie kodeksu cywilnego zawężających krąg osób uprawnionych do wstąpienia w stosunek najmu po zmarłym najemcy.
Na mocy art. 691 § 1 kodeksu cywilnego, w brzmieniu ustalonym przez art. 26 pkt 12 ustawy o ochronie praw lokatorów, zasobie gminy i o zmianie kodeksu cywilnego, w razie śmierci najemcy lokalu mieszkalnego w stosunek najmu lokalu wstąpić mogą: jego małżonek, dzieci lub inne osoby, wobec których najemca był obowiązany do świadczeń alimentacyjnych. W stosunek najmu wstąpić może także osoba, która pozostawała faktycznie we wspólnym pożyciu z najemcą, czyli - zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego - konkubent lub konkubina najemcy. Roszczenie o ustalenie wstąpienia w stosunek najmu nie przysługuje natomiast krewnym najemcy innym niż w linii prostej pierwszego stopnia, jeżeli najemca nie miał wobec nich obowiązku świadczeń alimentacyjnych. W ten sposób prawa do wystąpienia do sądu pozbawieni zostali dalsi krewni najemcy - jak choćby wnuki - niejednokrotnie przez wiele lat z najemcą zamieszkujący i sprawujący nad nim osobistą opiekę.
Zdaniem Sądu Rejonowego w Środzie Śląskiej jedynym kryterium różnicującym sytuację prawną dzieci i wnuków w świetle art. 691 § 1 kodeksu cywilnego jest sam stopień pokrewieństwa z najemcą. Sąd uważa, że zróżnicowanie to ma charakter czysto arbitralny, trudno bowiem dopatrzyć się merytorycznego uzasadnienia zróżnicowania sytuacji prawnej dzieci i wnuków najemcy stale z nim zamieszkałych w chwili śmierci. Zakwestionowany artykuł narusza więc zasadę równości wobec prawa (art. 32 Konstytucji).
Ustawa o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie kodeksu cywilnego weszła w życie z dniem ogłoszenia, wywołując radykalne zmiany w sytuacji znaczącej grupy osób. Zdaniem Sądu pozbawienie obywateli uprawnień, które pod rządami poprzedniej ustawy mogłyby w przyszłości zostać zrealizowane, budzi wątpliwości, co do swej zgodności z zasadą sprawiedliwości społecznej. Narusza również zasady: ochrony praw nabytych, oraz ochrony zaufania do państwa i stanowionego przezeń prawa (art. 2 Konstytucji).
Rozprawie będzie przewodniczył Sędzia TK Jadwiga Skórzewska-Łosiak, a sprawozdawcą będzie Sędzia TK Ewa Łętowska.