Wysokość grzywien za wykroczenia. U 4/13
30 września 2014 r. o godz. 9:00 Trybunał Konstytucyjny rozpozna wniosek Prokuratora Generalnego dotyczący wysokości grzywien za wykroczenia.
Trybunał Konstytucyjny orzeknie w sprawie zgodności:
1) przepisów Załącznika do rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z 24 listopada 2003 r. w sprawie wysokości grzywien nakładanych w drodze mandatów karnych za wybrane rodzaje wykroczeń:
a) Tabeli A - z art. 33 w związku z art. 34, art. 51 § 1 i § 2, art. 64 § 1, art. 65 § 1 i § 2, art. 67 § 1, art. 77, art. 78, art. 81, art. 82 § 1 - 5, art. 117, art. 140, art. 141 oraz art. 145 ustawy z 20 maja 1971 r. - Kodeks wykroczeń, w związku z art. 10 ust. 2 ustawy z 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, w związku z art. 178, art. 179 pkt 2, art. 181, art. 183, art. 184 ust. 3, art. 187 oraz art. 188 ustawy z 9 czerwca 2011 r. - Prawo geologiczne i górnicze, w związku z art. 431 ust. 1 oraz art. 45 pkt 2 ustawy z 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi, w związku z art. 13 ust. 1 ustawy z 9 listopada 1995 r. o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych, jak również w związku z art. 96 § 1, a także z art. 95 § 6 ustawy z 24 sierpnia 2001 r. - Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia,
b) Tabeli B - z art. 33 w związku z art. 34, art. 84, art. 85 § 1, art. 86 § 1 i § 2, art. 88, art. 90, art. 91, art. 92 § 1, art. 92a, art. 94 § 1, art. 95, art. 96 § 1 pkt 2 oraz pkt 4 i pkt 5, art. 97, art. 100 pkt 2 i pkt 4, art. 101 i art. 102 kodeksu wykroczeń oraz w związku z art. 96 § 1, a także z art. 95 § 6 kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia,
c) Tabeli C - z art. 33 w związku z art. 34 kodeksu wykroczeń w związku z art. 92 ust. 1 i ust. 2 oraz Załącznikiem Nr 1 do ustawy z 6 września 2001 roku o transporcie drogowym, w związku z art. 24 ust. 4 ustawy z 29 lipca 2005 roku o systemie tachografów cyfrowych oraz w związku z art. 96 § 1 i § la pkt 2, a także z art. 95 § 6 kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia,
2) powyższego rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów - z art. 33 w związku z art. 34, art. 51 § 1 i § 2, art. 64 § 1, art. 65 § 1 i § 2, art. 67 § 1, art. 77, art. 78, art. 81, art. 82 § 1 - 5, art. 84, art. 85 § 1, art. 86 § 1 i § 2, art. 88, art. 90 art. 91, art. 92 § 1, art. 92a, art. 94 § 1, art. 95, art. 96 § 1 pkt 2 oraz pkt 4 i pkt 5, art. 97, art. 100 pkt 2 i pkt 4, art. 101, art. 102, art. 117, art. 140, art. 141 oraz art. 145 kodeksu wykroczeń, w związku z art. 10 ust. 2 ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, w związku z art. 178, art. 179 pkt 2, art. 181, art. 183, art. 184 ust. 3, art. 187 oraz art. 188 prawa geologicznego i górniczego, w związku z art. 431 ust. 1 oraz art. 45 pkt 2 ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi, w związku z art. 13 ust. 1 ustawy o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych, w związku z art. 92 ust. 1 i ust. 2 oraz Załącznikiem Nr 1 do ustawy o transporcie drogowym, w związku z art. 24 ust. 4 ustawy o systemie tachografów cyfrowych oraz w związku z art. 96 § 1 i § la pkt 2, a także z art. 95 § 6 kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia
- z art. 92 ust. 1 oraz z art. 42 ust. 1 konstytucji.
Jak podkreśla Prokurator Generalny, fundamentalnymi zasadami prawa karnego, w tym prawa wykroczeń, są: zasada indywidualizacji kar i środków karnych, zasada sprawiedliwego wymiary kary oznaczająca przede wszystkim współmierność kary do stopnia społecznej szkodliwości czynu oraz dyrektywa prewencji szczególnej. Ta ostatnia nakazuje branie pod uwagę celów zapobiegawczych i wychowawczych, które kara ma osiągać w stosunku do ukaranego. Kara może być wymierzona przez sąd lub (w sprawach o wykroczenia) organ wymierzający karę według uznania sądu lub organu, ale jedynie w granicach przewidzianych przez ustawę.
System sankcji za wykroczenie nie tylko musi być określony w stosownych aktach normatywnych rangi ustawy, ale i winien umożliwić organowi wymierzającemu karę za wykroczenie uwzględnienie – a w rezultacie również odzwierciedlenie w wydanym orzeczeniu – wskazanych w ustawie okoliczności mających wpływ na wymiar tej kary. Tak więc, zdaniem wnioskodawcy, bezwzględne (sztywne) określenie wysokości kary grożącej za konkretne wykroczenie (i to w rozporządzeniu) należy uznać za niedopuszczalne. Godzi ono bowiem w fundamentalne zasady polskiego prawa karnego, w tym prawa wykroczeń. Taka regulacja prowadzi do sytuacji, że wymierzenie kary przez uprawniony organ staje się fikcją, bo identyczną karę każdemu ze sprawców określonego wykroczenia wymierza de facto wydający rozporządzenie organ władzy wykonawczej (w tym przypadku – Prezes Rady Ministrów), który nie jest przecież organem uprawnionym do prowadzenia postępowania w sprawach o wykroczenia. Rola organu orzekającego ogranicza się natomiast jedynie do ustalenia, czy wykroczenie zostało popełnione oraz powtórzenia rozstrzygnięcia organu władzy wykonawczej w przedmiocie kary.
Zgodnie z art. 24 § 1 kodeksu wykroczeń, grzywna może wynieść od 20 do 5000 złotych, chyba że ustawa stanowi inaczej. Z kolei regulując postępowanie mandatowe ustawodawca zdecydował, że w postępowaniu tym grzywna może wynieść do 500 złotych, a gdy czyn wyczerpuje znamiona wykroczeń określonych w dwóch lub więcej przepisach ustawy (art. 9 § 1 kodeksu wykroczeń) – do 1000 złotych (art. 96 § 1 kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia). Do 2000 złotych mogą natomiast być wymierzane grzywny w sprawach, w których oskarżycielem jest organ Państwowej Inspekcji Pracy, jak i naruszeń przestrzegania obowiązków lub warunków przewozu drogowego.
Jak zauważa Prokurator Generalny, zakwestionowany załącznik do rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów zawiera łącznie 377 pozycji obejmujących wykroczenia określone w zaskarżonych przepisach, i zostały pogrupowane w trzech tabelach. Spośród owych 377 wykroczeń, w załączniku do rozporządzenia określono sankcje grożące za 318 w sposób bezwzględnie oznaczony. Ponadto sankcje zróżnicowane zostały wyłącznie w oparciu o kryteria przedmiotowe przy pominięciu innych okoliczności, mających mieć wpływ – w myśl ustawy – na wymierzoną przez organ karę. Takie ograniczenie w rozporządzeniu ustawowych okoliczności jest, w opinii wnioskodawcy, niedopuszczalne.
Rozprawie będzie przewodniczył sędzia TK Mirosław Granat, sprawozdawcą będzie sędzia TK Leon Kieres.